Yod kimyəvi bir elementdir. Bədənin yoda ehtiyacı var, lakin özü istehsal edə bilmədiyindən orqanizmə yalnız qida ilə daxil ola bilir.
Tiroid vəzi hormonu istehsalı üçün yod lazımdır. Yod çatışmazlığı olduğu zaman tiroid vəzi yetərincə hormon ifraz edə bilmir. Bunun nəticəsində orqanizm qalxanabənzər vəzi daha çox işləməyə vadar edir ki bu da tiroid vəzinin şişməsinə səbəb olur. Bu, tiroid vəzinin (guatr) genişlənməsinə və boynun şişməsinə səbəb ola bilər.
Yod çatışmazlığının (yod çatışmazlığı) digər nəticələri də ağırdır. Yod çatışmazlığı və tiroid hormonu səviyyəsinin aşağı olması qadınların ovulyasiyanın dayanmasına və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Yod çatışmazlığı tiroidin otoimmün xəstəliyinə də səbəb ola bilər və tiroid xərçəngi inkişaf riskini artırır. Bəzi tədqiqatçılar yod çatışmazlığının prostat, süd vəzi, endometrial və yumurtalıq xərçəngi kimi digər xərçəng riskini də artıra biləcəyini düşünürlər.
Hamiləlik zamanı yod çatışmazlığı həm ana, həm də körpə üçün ciddi vəziyətdir. Hamiləlik zamanı anada yüksək qan təzyiqinə və körpədə zəka geriliyinə səbəb ola bilər. Yod mərkəzi sinir sisteminin inkişafında mühüm rol oynayır. Həddindən artıq yod çatışmazlığı fiziki və zehni böyümənin ciddi bir şəkildə dayandığı xəstəlik olan kretinizmə səbəb ola bilər.
- Analiz dirsək venasından götürülmüş qan nümunəsində yoxlanılır.
- Analiz 8-14 saat aclıqdan sonra verilməlidir. Su içmək olar.
- Yüngül qida qəbul olunubsa, ən tez 4 saat sonra analiz vermək olar.
- Bədəndə artıq yod qəbulunun və ya yod çatışmazlığının aşkarlanması
- Bədəndə yodun çoxluğundan şübhələnirsinizsə:
- baş ağrısı, həddindən artıq yorğunluq, zəiflik, əsəbilik, ağlama hissi, yuxu pozğunluğu;
- fiziki və zehni performansın azalması;
- depresif hallar;
- taxikardiya (ürək döyüntüsünün artması);
- titrəmə
- zobun inkişafı (vəzi toxumasının həcminin artması) və gözlərin qabarıqlaşması;
- səpkilər, sızanaqlar, dəri uyuşması;
- yododerma (böyük dozada yod preparatlarının uzun müddət istifadəsi nəticəsində dərinin zədələnməsi);
- yodizm (tənəffüs yollarının selikli qişasının, tüpürcək vəzilərinin, paranazal sinusların aseptik iltihabı).
- Yod çatışmazlığından şübhələnilirsə:
- hipotiroidizm (uşaqlarda həddindən artıq əlamətlər - böyüklərdə kretinizm - miksedema);
- zəiflik, azalmış performans, süstlük, ekstremitələrdə ödemin inkişafı
- yüksək xolesterol səviyyəsi;
- bədən çəkisində artım;
- bradikardiya (ürək döyüntülərinin yavaşıması);
- qəbizlik;
- intellektual səviyyənin aşağı salınması: zehni reaksiyanın yavaşlaması, idrak funksiyalarının pisləşməsi, diqqətin yayınması;
- ananın hamiləliyinin ilk altı ayında yod çatışmazlığı olan kretinizmin fiziki, nevroloji, zehni qüsurların olması;
Qanda miqdarının artıqlığı: həddindən artıq yod qəbulu.
Qanda miqdarının azlığı: qeyri-kafi qəbul, yod metabolizmasının pozğunluqları.
Bədəndə yod çatışmazlığının səbəbləri:
- qida ilə mikroelementlərin az qəbulu;
- az miqdarda dəniz məhsulları qəbulu;
- yod çatışmazlığı olan ərazilərdə yod profilaktikasının olmaması;
- pəhrizdə yodun assimilyasiyasını və istifadəsini maneə törədən amillərin olması (brom, dəmir, manqan, qurğuşun, kalsium, xlor, kobaltın həddindən artıq qəbulu);
- yodun (lityum karbonat) assimilyasiyasını və istifadəsini maneə törədən dərmanların qəbulu;
- yod metabolizması;
- radiasiyasının artması;
- ətraf mühitin çirklənməsi;
- bədənin allergenlərə qarşı həssaslığının artması.
Bədəndə artıq yodun səbəbləri:
- həddindən artıq yod qəbulu;
- yod metabolizması xəstəlikləri.