Toksoplasma , təkhüceyrəli bir mikroorqanizmdir. Adətən pişiklərdə rast gəlinsə də başqa heyvanlara da yoluxa bilər. Toksoplazma heyvanlarda çoxalmasına baxmayaraq, insanlara da sirayət edə biləcək bir xəstəlik növüdür.
Toksoplazma heyvanlardan insana birbaşa toxunma yolu ilə yoluxmur, ancaq heyvan nəcisi, çirklənmiş əşyalar və ya az bişmiş heyvanların əti ilə qidalanma zamanı insana yoluxa bilər.
Xüsusilə hamilə qadınlar doğuşdan sonra pişik nəcisindən uzaq durmalı və az bişmiş və ya çiy ət yeməməlidirlər. Toksoplazma (gondii) hamilə qadınlarda hamiləliyə və ya körpələrdə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola biləcək bir xəstəlikdir.
Toksoplazma gözdə retinanın infeksiyasına və görmə sinirinə və ya görmə mərkəzinə ciddi ziyan vura bilər. Müalicə edilmədiyi təqdirdə xəstədə görmənin itirilməsi halı yaşana bilər.
Yoluxmuş pişik nəcisi ilə təmasda olduqdan sonra səhvən ağzınıza toxunsanız, parazitləri uda bilərsiniz. Xüsusilə ovlanmış və ya çiy ət məhsulları ilə bəslənilən pişiklərin toksoplazmaya yoluxma ehtimalı digər ev pişiklərindən daha çoxdur.
Yenə də quzu, donuz əti və maral əti, həmçinin pişik zibilləri də toksoplazmaya yoluxdura bilər. Bəzən pasterizə olunmamış süd məhsullarının da tərkibində parazit yaşaya bilir.
Çiy ətlə təmasda olan bıçaqlar, kəsmə taxtaları və ya qablar, bir sözlə, bütün mətbəx qabları isti və sabunlu su ilə yaxşıca yuyulmalıdır. Toksoplazmaya meyvə və tərəvəz səthində də rast gəlmək mümkündür. Bu səbəbdən bütün meyvə və tərəvəzlər yuyulmadan qəbul edilməməlidir.
Adətən, sağlamlıq problemi olmayan insanların immun sistemi parazitləri nəzarətdə saxlayır. Bəzi parazitlər güclü immun sisteminə sahib insanların bədənində sakit vəziyyətdə qalır. Ancaq hər hansı bir xəstəlik və ya bəzi dərmanların qəbulu nəticəsində immunitet zəifləyirsə, infeksiya yenidən aktivləşə bilər və ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Toksoplazma xəstəliyinə dünyanın hər yerində rast gəlinir. Buna görə hər kəs bu xəstəliyə yoluxa bilər. Bu xəstəlik immuniteti zəif olan insanları daha çox təsir edir və aşağıdakı hallarda xüsusi risk yaradır.
- HİV / GİÇS-ləriniz varsa və ya kimoterapiya alırsınızsa: kimyəvi terapiya immun sisteminizə təsir edir və orqanizmin kiçik infeksiyalarla belə mübarizə aparmasını çətinləşdirir.
- Steroidlər və ya digər immunosupressiv dərmanlar. Bəzi bədxassəli olmayan xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunan dərmanlar immun sisteminizi zəiflədir və toksoplazmanın ağırlaşmalarına səbəb olur
- Analiz dirsək venasından götürülmüş qan nümunəsində yoxlanılır.
- Analiz üçün xüsusi bir hazırlıq tələb olunmur
- Hamiləlik öncəsi və ya hamiləlik zamanı qadınların müayinəsi
Toksoplazmoz xəstəliyi bəzi insanlarda heç bir əlamət və simptom yaratmır və xəstələr yoluxduqlarının fərqində olmurlar. Toksoplazmanın ümumi simptomları qripə oxşar xüsusiyyətləri göstərə bilər. Bunlar;
- Ümumi bədən ağrısı
- Limfa düyünlərinin şişməsi
- Baş ağrısı
- Yüksək hərarət
- Yorğunluq
İmmun sistemi zəif olan insanlarda simptomlar daha şiddətli ola bilər. Xüsusilə HİV / GİÇS xəstələrində, kimoterapiya xəstələrində, son dövrlərdə orqan nəqli olan xəstələrdə toksoplazma infeksiyası daha ağır simptomlar göstərə bilər. Bunlar;
- Baş ağrısı
- Şüurun bulanması
- Bulanıq görmə
- Tutmalar
- Vərəmə bənzər ağciyər problemləri və ya HİV olan insanlarda görülən pnevmokistis jiroveci pnevmoniyası
- Retinanızın şiddətli iltihabından qaynaqlanan bulanıq görmə (okulyar toksoplazmoz) və ya görmə itirilməsi
Neqativ nəticə:
- infeksiya olmaması;
- toksoplazmoz infeksiyası 3-4 həftə əvvəl meydana gəldi;
Pozitiv nəticə: - kəskin infeksiya;
- anadangəlmə toksoplazmoz (tədqiqat həyatın ilk həftələrində aparılmış analiz).