HIV (Human Immunodeficiency Virus), yəni İnsan İmmunçatışmazlığı Virusu, bədənin immun sisteminə hücum edən və müdafiə qabiliyyətini zəiflədən infeksiyadır. Bu virus müalicə olunmadıqda AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) Qazanılmış İmmunçatışmazlığı Sindromu mərhələsinə keçir. Hazırda HIV bütün dünyada milyonlarla insanı əhatə edir və vaxtında diaqnoz qoyulmadıqda ölümcül fəsadlara yol aça bilir.
HIV nədir?
HIV insanın immun sisteminin əsas qoruyucu hüceyrələri olan CD4 limfositlərini hədəf alır. Zamanla bu hüceyrələrin sayı azalır və orqanizm müxtəlif infeksiyalara və xəstəliklərə qarşı müdafiəsiz qalır. HIV özü-özlüyündə dərhal ağır simptomlar yaratmaya bilər, lakin illər ərzində immuniteti zəiflədərək orqanizmi ciddi təhlükələrlə üz-üzə qoyur.
AIDS nədir və HIV-dən fərqi nədədir?
HIV virusu ilə yoluxmuş hər kəsdə dərhal AIDS inkişaf etmir. AIDS, yəni xəstəliyin son mərhələsi, yalnız uzun müddət müalicə olunmayan HIV infeksiyası nəticəsində yaranır. Bu mərhələdə immun sisteminin zədələnməsi maksimum səviyyəyə çatır və insan ən sadə infeksiyalara və bədxassəli şişlərə qarşı müdafiəsiz olur.
HIV necə yoluxur?
HIV-in yoluxma yolları haqqında cəmiyyətdə yanlış təsəvvürlər var. Ona görə də bu mövzuda dəqiq məlumatlar vacibdir. Virus əsasən qan və bədən mayeləri vasitəsilə keçir.
- Ən çox rast gəlinən yoluxma yolları:
- Qorunmadan cinsi əlaqə;
- Qanla təmas (iynə, şpris, tibbi alətlərin steril olmaması);
- Yoluxmuş anadan uşağa (hamiləlik, doğuş və ya südvermə zamanı).
HIV gündəlik təmas – qucaqlaşma, öpüş, eyni qabdan yemək və ya havadan ötürülmür.
HIV-in əlamətləri
Yoluxmadan sonra bir çox insanda uzun müddət heç bir simptom olmaya bilər. İlk mərhələdə qripəbənzər əlamətlər, qızdırma, boğaz ağrısı, halsızlıq müşahidə oluna bilər. İllər keçdikcə virus immun sistemini zəiflədir və insan tez-tez infeksiyalara, uzunmüddətli halsızlığa, arıqlamaya və xroniki yorğunluğa məruz qalır.
HIV diaqnozu necə qoyulur?
HIV-i müəyyənləşdirmək üçün xüsusi laborator testlər aparılır. Ən çox istifadə olunan üsul antikor və antigen testləridir. Yoluxma riskindən sonra ilk 4–12 həftə ərzində test nəticələri daha dəqiq olur. Erkən diaqnoz müalicənin vaxtında başlanması üçün həlledici rol oynayır.
HIV-in müalicəsi varmı?
Hazırda HIV tamamilə sağaldıla bilmir, amma antiretrovirus terapiyası (ART) vasitəsilə virusun çoxalması nəzarətdə saxlanılır. Bu dərmanlar immun sisteminin qorunmasına kömək edir, xəstəliyin AIDS mərhələsinə keçməsinin qarşısını alır və yoluxdurma riskini minimuma endirir. Müasir müalicə üsulları sayəsində HIV-lə yaşayan insanlar uzun və sağlam ömür sürə bilirlər.
HIV/AIDS-dən qorunma yolları
HIV-lə mübarizənin ən effektiv yolu onun qarşısını almaqdır. Bunun üçün:
- Qorunmuş cinsi əlaqədən istifadə etmək;
- İynə və şprisləri paylaşmamaq;
- Tibbi prosedurlarda steril alətlərdən istifadə olunmasına diqqət etmək;
- Risk qruplarına aid şəxslərin mütəmadi testdən keçməsi vacibdir.
HIV/AIDS dünyada geniş yayılmış, lakin vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə idarə edilə bilən infeksiyadır. Erkən test, həkim nəzarəti və profilaktik tədbirlər sayəsində həm şəxsi sağlamlıq qoruna, həm də yoluxmanın qarşısı alına bilər. Məlumatlı olmaq və maariflənmək bu xəstəliklə mübarizənin ən güclü silahıdır.