Müasir dövrdə insanların ən çox rastlaşdığı psixoloji pozuntulardan biri də depressiyadır. Bəzən gündəlik həyatdakı yorğunluq, stress və kədər depressiya ilə qarışdırıla bilər. Amma əslində bu vəziyyət həm insanın psixoloji, həm də fiziki sağlamlığına təsir edən ciddi xəstəlikdir. Depressiya vaxtında diaqnoz qoyulmadıqda və düzgün müalicə olunmadıqda həyat keyfiyyətini önəmli şəkildə aşağı sala bilər.
Depressiya nədir?
Depressiya uzunmüddətli kədər, həvəs itkisi, motivasiyanın azalması və enerjisizliklə müşahidə olunan psixi pozuntudur. Bu vəziyyət insanın yalnız emosiyalarını yox, həm də davranışlarını, düşüncə tərzini və gündəlik fəaliyyətlərinə mənfi təsir edir. Tibb elminə görə, depressiya beyindəki kimyəvi maddələrin balanssızlığı ilə yanaşı, sosial və psixoloji amillərin təsiri nəticəsində yaranır.
Depressiyanın səbəbləri
Depressiyanın yaranmasının səbəbləri müxtəlif və çoxşaxəlidir. Əvvəlcə onu vurğulamaq lazımdır ki, bu xəstəlik yalnız xarici amillərlə deyil, daxili bioloji proseslərlə də əlaqəlidir. Başqa sözlə, depressiyanın kökündə həm genetik meyllilik, həm də ətraf mühitin təsirləri dayanır.
Əsas səbəblərə genetik irsiyyət, beyində serotonin və dopamin kimi neyrotransmitterlərin çatışmazlığı, uzunmüddətli stress, ağır xəstəliklər, travmatik hadisələr, həmçinin sosial təcrid daxildir.
Depressiyanın əlamətləri
Hər bir insan həyatında müəyyən vaxtlarda kədər və ümidsizlik hiss edə bilər. Lakin depressiyada bu hallar uzun müddət davam edir və gündəlik həyata təsir edir.
Əlamətlər arasında davamlı kədər hissi, iştahanın və yuxunun pozulması, enerjisizlik, diqqəti toplamaqda çətinlik, günahkarlıq hissi, sosial fəaliyyətlərdən uzaqlaşma və hətta həyat marağının itməsi ola bilər. Bəzi hallarda fiziki əlamətlər – baş ağrısı, mədə-bağırsaq problemləri, ürək döyüntüləri də müşahidə olunur.
Depressiyanın diaqnozu yalnız psixoloq və ya psixiatr tərəfindən qoyula bilər
Mütəxəssislər adətən pasiyentin əhval-ruhiyyəsi, gündəlik fəaliyyəti və əlamətlərin davamlılığı haqqında ətraflı məlumat alırlar. Xüsusi testlər və sorğular vasitəsilə dəqiq qiymətləndirmə aparılır. Ən vacibi, digər xəstəliklərin yaratdığı oxşar simptomlarla depressiyanı ayırd etməkdir.
Depressiyanın müalicəsi və dəstək yolları
Depressiya müalicə edilə bilən bir xəstəlikdir. Müalicə yanaşması adətən kompleks olur. Dərman vasitələri, psixoterapiya, həyat tərzi dəyişiklikləri və sosial dəstək bir arada tətbiq edilir. Psixoterapiya – xüsusilə də koqnitiv-bihevioral terapiya – xəstənin neqativ düşüncə modellərini dəyişməsinə kömək edir.
Bununla yanaşı, müntəzəm idman, düzgün yuxu rejimi, balanslı qidalanma və yaxınlarla sosial əlaqələrin gücləndirilməsi müalicənin təsirini artırır.