Mədə yanması nədir və necə baş verir?
Qəbul edəcəyimiz qida maddələri udulduqdan sonra əvvəlcə qida borusuna, daha sonra qida borusunun alt qismində yerləşən sfinktorun genişlənməsi ilə birgə isə mədəyə daxil olur. Bəzi hallarda genişlənmiş sfinktorun əvvəlki vəziyyətinə qayıtmaması ilə əlaqədar olaraq mədəyə daxil olan qida və ya mayelərin geriyə axması mümkündür. Mədə turşusu ilə qarışmış bu qida maddələri sinədə ağrılı yanma hissinə səbəb olur ki, bu mədə yanmasıdır.
Qeyd: Mədə yanması qəbul etdiyim qidalarla bir başa əlaqəlidir və yeməkdən dərhal sonra uzandıqda və yaxud əyildikdə baş verməsi mümkündür.
Mədə yanması səbəbləri
Mədə divarı qalın mukoza təbəqəsi ilə mədə turşusunun yan təsirlərindən özünü qoruya bilir,lakin qida borusu bu xüsusiyyətə malik deyildir. Bu səbəbdən hiss etdiyimiz yanma hissinin aşağıda qeyd edilən bir sıra səbəbləri vardır:
Müəyyən qida maddələrinin qəbulu- Xüsusi ilə ədviyyatlı,duzlu və ya ağır, yağlı qida maddələrinin, qazlı içkilərin qəbulu əsas səbəbdir. Lakin, bəzi insanlarda qlütenə və ya laktozaya qarşı həssaslıq da mədə yanmasına səbəblərdəndir.
- Siqaret və ya alkoqol qəbulu - Bəzi araşdırmalar sfinktorun fəaliyyətinə siqaret və ya alkoqol qəbulunun mümkün mənfi təsirləri olduğunu göstərir.
- Bəzi dərman maddələrinin qəbulu - bəzi təzyiq dərmanları və ya aspirin mədə yanmasına səbə ola bilir.
- Hamiləlik,sıx paltarlar və həddindən artıq çəki - qeyd edilən əlamətlər qarın daxili təzyiqi artırır və qastroezofaqal reflüksə(mədə yanması xəstəliyi) səbəb olur.
- Diafraqma yırtığı(hiatal herniya) - mədənin üst qisminin diafraqmadan qida borusuna doğru irəliləməsidir.
- Bəzi mədə xəstəlikləri - H.plyori infeksiyası və ya qastrit kimi
Mədə yanması zamanı yanaşı simptomlar
Mədə yanması bir çox hallarda hər hansı bir xəstəliyin mövcud simptomu kimi özünü göstərə bilir.
- Ağızda acılıq
- Mədə bulantısı
- Qarın şişkinliyi
- Xroniki və quru öskürək
- Boğaz ağrısı və boğazda yanma hissi
- Udmanın çətinləşməsi
- Gecələr artan yanma hissi
- Ağz qoxusu
Mədə yanması hansı müddətdə davam edir?
Reflüks bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edə bilər. Adətən, yediyimiz yeməkdən dərhal sonra başlayır. Mədə həzm prosesini bitirdikdən sonra, heç bir şey qalmaz və reflüks baş verməz. Yeməyin növünə görə mədə 2-5 saat ərzində həzm prosesini başa çatdırır. Yağlı və çətin həzm olunan yeməklər daha uzun müddət mədədə qalır.
Qarşısı necə alınmalıdır?
- Çox ədviyyatlı və duzlu qidalardan qaçının.
- Yeməkdən dərhal sonra uzanmayın
- Siqaret və alkoqol qəbulunu dayandırın.
- Mədəyə təzyiq edəcək geyimlərdən qaçının, geniş geyimlər istifadə edin.
- Yemək yeyərkən tam çeynəlmiş formada udmağa çalışın.
Mədə yanmasına hansı qida maddələrinin istifadəsi müsbət təsir göstərir?
- Banan
- Zəncəfil
- Alma
- Yulaf
- Badam
- Çobanyastığı çayı
- Su qəbulu
Diqqət: Bəzi hallarda mədə yanması zamanı süd qəbulu artılır. İlk başda rahatladıcı təsir bağışlasa da mədə turşusunun miqdarını artıra bilər. Buna görə də həddindən artıq süd qəbulundan qaçınılmalıdır.
Mədə yanması zamanı diaqnoz
Ağrılı yanma hissi sinədə hiss edildiyindən bəzən döş qəfəsi, ürək və ya damar sistemi, ağciyər problemləri ilə qarışdırıla bilər.
Diaqnozun qoyulmasında əsas üsul endoskopik müayinədir.Lakin yanaşı üsullar da mövcuddur. (ph testi kimi və s.)
Reflüks zamanı ciddi nəticələr
Bəzi hallarda ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Əgər mədə yanması müntəzəm şəkildə təkrarlanarsa, mədənin içindəki turşununqida borusunu zədələməsi mümkündür və zamanla bu zədə geri dönülməz problemlərə yol aça bilər:
- Özofagus daralması: Reflüks nəticəsində özofagusda yaranan iltihab, zamanla əzələlərin yerini bağladığına görəudma prosesini çətinləşdirə bilər.
- Barrett özofagusu: Qida borusu hüceyrələrinin formasını dəyişməsi
- Özofagus xərçəngi: Xroniki reflüks özofagusda dəyişikliklərə və xərçəngə yol aça bilər.
Reflüks Müalicəsi
Müalicə zamanı dərman maddələrindən istifadə edilsə də düzgün qidalanma vərdişləri,həyat tərzi dəyişiklikləri, arytıq çəki və ya stressin azaldılması ən əsas addımlardandır.
Əgər artıq bu problemi davamlı hiss edirsinizsə, vaxt itirmədən mütəxəssisə müraciət edin.