Selen orqanizmdə bir çox prosesi dəstəkləyən vacib bir mineralıdır. Bu element, qavrama, immun sisteminin funksiyası və repreoduktiv funksiyanı yaxşılaşdırmağa kömək edir.
Selenium tiroid hormonlarının metabolizmasının və DNT sintezinin qorunmasında və bədəni oksidləşdirici zədələrdən və infeksiyalardan qorumada əsas rol oynayan orqanizmə qida ilə daxil olan bir elementidir.
Selen immun sisteminin, DNT funksiyalarının və tiroid vəzinin sağlam işləməsi üçün lazım olan çox vacib bir mineraldır. Bədəndə maddələr mübadiləsində antioksidant rolunu oynayaraq erkən qocalmanın qarşısını alır. Ürək sağlamlığı, reproduktiv, psixi sağlamlıq, infeksiya və iltihabla mübarizə kimi proseslərdə iştirak edir. Saç və dırnaq sağlamlığında aktiv bir mineral olan selenyum E vitamini ilə birlikdə hərəkət edə və ya bu vitamini əvəz edə bilər. Selen çatışmazlığı immun sistemini zəiflədə və xərçəng kimi xroniki xəstəliklərin inkişafına səbəb ola bilər və onun artıqlığı orqanizmdə toksinlər əmələ gətirir.
Orqanizm adətən selenin bir hissəsini toxumalarda, əsasən də skelet əzələlərində toplayır.
Qidada seleniumun miqdarı onun böyüdüyü torpaq və suyun konsentrasiyasından asılıdır. Bu mineral qidalara əlavə edilə və ya əlavə olaraq qəbul edə bilərlər.
Selen tərkibli qidalar üçün linkə keçid edin
Selenium nə üçün faydalıdır?
Bədəndəki zülallarla birləşərək antioksidantlar əmələ gətirir, hüceyrələri sərbəst radikalların zədələnməsindən qoruyur. Onun ən mühüm vəzifəsi glutatyon fermentinin fəaliyyətini təmin etməkdir. Bədəni oksidləşdirici stressin təsirindən (vaxtından əvvəl qocalma) qorumağa kömək edən bu fermentin aktivləşməsi qalxanabənzər vəzinin funksiyalarını tənzimləyir və hormonların sağlam şəkildə işlənməsi üçün faydalıdır. O, həmçinin qan hüceyrələrinin zədələnməsinin qarşısını alır, sperma istehsalına kömək edir və immun sistemini sağlam tutaraq xərçəngin yaranmasının qarşısını ala bilir.
Ürək-damar sistemi
Keşan xəstəliyi ürək çatışmazlığı, ürəyin böyüməsi, elektrokardioqramma (EKQ) anormallıqları, aritmiya və hətta kardiogen şokla əlaqəli konjestif kardiomiopatiyadır. Bu, adətən uşaqlarda və reproduktiv yaşda olan qadınlarda müşahidə olunur. İlk dəfə selenium çatışmazlığı ilə əlaqəli Çinin endemik bölgələrində aşkar edildi, 50% xəstələnməyə səbəb olur və ölüm hallarına da rast gəlinir.
Endokrin sistemi
İndiyə qədər müəyyən edilmiş 35 selenoproteindən 3-ü yodotironin deiodinazalar adlanır və onlar tiroid hormonlarının mübadiləsində rol oynayırlar. Tiroid vəzi bədənimizdəki bütün orqanların maksimum selenium konsentrasiyasını özündə daşıyır. Yodotironin deiodinazalardan biri qeyri-aktiv tiroksini aktiv formaya çevirir. İkincisi mərkəzi sinir sistemində (MSS), qəhvəyi yağda və skelet əzələlərində boldur və həmçinin tiroid hormonlarının aktivləşdirilməsində rol oynayır. Üçüncüsü, tiroid hormonlarını deaktiv etməkdə rol oynayır.
İmmun Sistemi
Qlutatyon peroksidaza (G-Px) seleniumdan asılı fermentdir, hüceyrə membranlarını və lipid tərkibli orqanoidləri inhibə və məhv etməklə peroksidativ zədələnmədən qoruyur. Hüceyrə membranlarının bütövlüyünü qorumaq üçün E vitamini ilə birlikdə hərəkət edir, hidrogen peroksid istehsal edən glutatyon ilə redoks reaksiyalarında iştirak edir. Selenium çatışmazlığı redoks əlavə məhsulunun toksikliyini və hüceyrə membranlarının oksidləşdirici zədələnməsini gücləndirir.
Bundan əlavə, selen çatışmazlığının infeksiya daşıyıcılarında zərərsiz virusları virulent patogenlərə çevirdiyi göstərilmişdir ki, bu da Keşan xəstəliyinin inkişafında ehtimal olunan etiologiyadır.
Selenium həm də HİV-ə yoluxmuş xəstələr üçün vacib elementdir..
Seleniumun gücləndirilmiş immun reaksiyası ilə əlaqələndirilməsinə baxmayaraq, onun xərçəngin qarşısının alınmasındakı rolu hazırda bununla məhdudlaşır. Təbii öldürücü hüceyrələrin sitotoksik təsirini gücləndirdiyi və T-hüceyrələrinin və makrofaqların fəaliyyətini artırdığı məlumdur. Əkscisim istehsalını stimullaşdırır və hüceyrələrin qocalma prosesi ilə bağlı E vitamini ilə sinergikdir. Qurğuşun, kadmium, arsen, civə kimi ağır metalların və paraquat herbisidləri kimi üzvi birləşmələrin toksik təsirlərindən qoruyur.
Nevrologiya və Psixiatrik Sistemlər
Tədqiqatlar selenium çatışmazlığının depressiya əhval-ruhiyyəsinə və daha çox düşmənçilik davranışına səbəb ola biləcəyini göstərir. Bəzi neyrotransmitterlərin dövriyyə sürətinin də selenium çatışmazlığından təsirləndiyi aşkar edilmişdir. Bir araşdırmada Alzheimer xəstəliyi olan xəstələrin beynindəki selenium konsentrasiyasının nəzarət qruplarının təxminən 60%-i olduğu aşkar edilmişdir.
Reproduktiv sistem
Selenium testosteronun biosintezi və normal spermatozoidlərin əmələ gəlməsi və inkişafı üçün vacibdir. Testis toxumasın tərkibindı böyük miqdarda selenium var və sperma keyfiyyətindən və kişilərin reproduktivliyindən məsuldur.
Selenium və xərçəng
Antioksidant xüsusiyyətləri və fəaliyyət mexanizmlərinə təsiri ilə xərçəngin qarşısının alınmasında rol oynaya bilər. Xüsusilə, qaraciyər xərçəngi, süd vəzi xərçəngi, bağırsaq xərçəngi, prostat xərçəngi və ağciyər xərçəngi ilə əlaqəli ölüm və xərçənglərin şiddətini azaltmaqda təsirli ola bilər. Araşdırmalar göstərib ki, gündə 200 mq dozası hüceyrə mutasiyasını və xərçəng inkişafını azalda bilər. Bundan əlavə, torpaqda SE mineralı az olan ərazilərdə xərçəng riski daha yüksəkdir.
Ümumiləşdirdikdə:
- Kanserogen maddələrin təsirini azalda bilər.
- Əkscisim istehsalında kömək edir.
- Antioksidant xüsusiyyətləri ilə sərbəst radikallarla mübarizə aparır.
- Qalxanabənzər vəzinin işləməsini təmin edir.
- Saç və dırnaqların inkişafında
- Kimyaterapiyanın yan təsirlərinin aradan qaldırılmasında təsirli olur.
- Qocalmanı gecikdirir və hüceyrələri gənc saxlayır.
- Qrip, vərəm və hepatit C xəstələrinə faydalıdır
- Qadınlarda uşaqlıq boynu xərçəngi riskini azaldır.
- İmmun sisteminin sağlam işləməsi üçün vacibdir.
- İltihabı azaldan xüsusiyyətlərinə görə astma xəstələri üçün faydalıdır
- Bədəndəki yanıqların və yaraların sağalmasında əlavə olaraq istifadə olunur.
Selenium çatışmazlığının əlamətləri
- kişilərdə və qadınlarda sonsuzluq
- əzələ zəifliyi
- yorğunluq və yuxululuq
- zehni qarışıqlıq
- Saç tökülməsi
- yüksək xolesterol
- Dırnaq yataqlarının ağardılması
- İmmunitet sisteminin zəifləməsi
Seleniumun həddindən artıq olmasının əlamətləri
- Saç və dırnaqların tökülməsi, başgicəllənmə
- Ağızdan sarımsaq qoxusu
- Ürəkbulanma, qusma, diş xəstəlikləri
- Üz qızarması, titrəmə,
- Əzələ ağrısı, dəri və sinir sisteminin zədələnməsi
- uyuşma, karıncalanma, yanma hissi
- Anormal reflekslər, qismən iflic
