Dəmir insan bədənində vacib bir elementdir. Qırmızı qan hüceyrələrinə birləşmiş və oksigenin ağciyərdən orqan və toxumalara daşınmasını təmin edən hemoglobinin bir hissəsidir. Dəmir əzələ zülalı miyoglobin və bəzi fermentlərin bir hissəsidir. Orqanizmə qida vasitəsi ilə daxil olur və sonra qaraciyərdə əmələ gələn xüsusi bir zülal olan transferrin vasitəsi ilə bədən boyunca daşənər.
Normalda bədəndə 4-5 g dəmir var, təxminən 3-4 mq (bədəndəki ümumi miqdarın 0.1%) qanda "transferrin" ilə dövr edir. Transferrin miqdarı qaraciyərin funksiyasına və insanın qidalanmasına bağlıdır. Normalda, transferrin bağlanma sahələrinin 1/3 hissəsi dəmirlə doldurulur, qalan 2/3 hissəsi ehtiyatda qalır. Qan serumunun ümumi dəmir bağlanma qabiliyyətini təyin etmək üçün, bütün transferrin bağlanma yerləri doldurulana qədər test serumuna müəyyən miqdarda dəmir əlavə olunur. Daha sonra transferrinə bağlanmış dəmirin ümumi miqdarı ölçülür. Serum dəmir çatışmazlığı dərəcəsini xarakterizə edir və qan içindəki transferrin miqdarını həqiqətən əks etdirir.
Serum dəmir miqdarı müxtəlif günlərdə və hətta bir gün ərzində (xüsusilə səhər) əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər, lakin Fe bağıama qabiliyəti nisbətən sabit qalır.
Fe bağlayıcı xüsusiyyət və Fe orqanizmdə dəmir defisiti və ya artıqlığını təyin etmək üçün yoxlanılır.
- Analiz dirsək venasından götürülmüş qan nümunəsində yoxlanılır.
- Müayinəyə ac gəlmək lazımdır (azı 12 saat qida qəbulu olmamalıdır, yalnız su içmək olar).
- Qanda zülallarla birləşə biləcək dəmirin ümumi miqdarı
- Transferrinin rezerv miqdarı
- Transferrin doyma əmsalı plazmada Fe miqdarı və Fe bağlayıcı xüsusiyyət əsasında hesablanır və dəmirlə saturasiya olunmuş transferrinin faizini göstərir
Fe bağlayıcı xüsusiyət üçün analiz nəticələrinin təfsiri adətən dəmir mübadiləsini qiymətləndirən digər göstəricilər nəzərə alınmaqla aparılır.
Fe bağlama xüsusiyətini artması
- Anemiya dəmir çatışmazlığının ən çox rast gəlinən səbəbidir. Adətən xroniki qan itkisi və ya ət məhsullarının yetərincə alınmaması səbəb olur.
- Hamiləliyin üçüncü trimestri. Bu vəziyyətdə dəmir ehtiyacının artması səbəbindən serum dəmir səviyyəsi azalır.
- kəskin hepatit.
Fe bağlama xüsusiyətinin azalması
- Xroniki xəstəliklər: sistemik lupus eritematozus, revmatoid artrit, vərəm, bakterial endokardit, Crohn xəstəliyi və s.
- Malabsorbsiya pozğunluqları, xroniki qaraciyər xəstəliyi, yanıqlar ilə əlaqəli hipoproteinemiya. Bədəndəki zülal miqdarının azalması,
- İrsi hemoxromatoz. Bu xəstəlikdə qidadan həddindən artıq dəmir sorulur və artıq maddələr müxtəlif orqanlarda yığılaraq zədələnməsinə səbəb olur.
- Talassemiya, hemoglobin quruluşunun dəyişdiyi anemiyaya səbəb olan irsi xəstəlikdir.
- Qaraciyər sirrozu.
- Glomerulonefrit böyrəklərin iltihabı.
- Birdən çox qan köçürülməsi, əzələdaxili dəmir qəbulu, təyin olunmuş dəmir preparatlarının dozasnın artıqlığı.