Autoimmun Xəstəliklər: Bədənin Özünə Qarşı Döyüşü
Autoimmun xəstəliklər, bədənin immun sisteminin öz toxumalarını xarici düşmənlər (bakteriya və ya viruslar) kimi qəbul edərək onlara hücum etdiyi vəziyyətlərdir. Normal şəraitdə immun sistemi bizi qorumaq üçün fəaliyyət göstərir, lakin autoimmun xəstəliklər zamanı bu sistem bədənin öz sağlam hüceyrələrinə zərər verir.
Bu yazıda autoimmun xəstəliklərin nə olduğunu, necə meydana gəldiyini və onların qarşısını almaq və ya idarə etmək üçün hansı addımların atıla biləcəyini sadə dildə izah edəcəyik.
Autoimmun Xəstəliklər Necə Yaradır?
İmmun sistemi, bədənimizə daxil olan yad mikroorqanizmləri müəyyən edərək onlarla mübarizə aparmaq üçün işləyir. Autoimmun xəstəliklərdə isə bu sistem:
Sağlam hüceyrələri düşmən kimi tanıyır.
Onlara zərər verən antikorlar istehsal edir.
Nəticədə, müxtəlif orqan və toxumalar zədələnir və iltihab yaranır.
Ən Yayılmış Autoimmun Xəstəliklər
1. Revmatoloji Xəstəliklər
Revmatoloji Artrit (RA): Oynaqlarda ağrı, şişkinlik və sərtliyə səbəb olur.
Sistemli Qırmızı Qurd Eşənəyi :Dəri, oynaqlar və daxili orqanları təsir edən iltihabi bir xəstəlikdir.
2. Endokrin Xəstəliklər
Şəkərli Diabet Tip 1: Pankreasın insulin istehsal edən hüceyrələrinə hücum edilir.
Haşimato Tiroiditi: Tiroid vəzisinə hücum edərək onun funksiyasını azaldır.
3. Dəri Xəstəlikləri
Psoriaz: Dəridə qırmızı, qaşınan və pullu ləkələrin yaranmasına səbəb olur.
Vitiliqo: Dəri piqmentinin itirilməsi ilə ağ ləkələrin yaranması.
4. Həzm Sistemi Xəstəlikləri
Crohn Xəstəliyi: Həzm sistemində xroniki iltihab yaradır.
Çölyak Xəstəliyi: Qlütenə qarşı həssaslıq nəticəsində bağırsaqlara zərər verir.
Autoimmun Xəstəliklərin Əlamətləri
Hər bir autoimmun xəstəliyin özünəməxsus simptomları olsa da, ümumi əlamətlər aşağıdakılardır:
Xroniki yorğunluq: Bədən davamlı olaraq "döyüş vəziyyətində" olduğu üçün enerji itirir.
Şişkinlik və ağrı: Xüsusilə oynaqlarda və ya təsirlənmiş orqanlarda.
Dəri problemləri: Qızartı, qaşınma və ya səpgilər.
Həzm problemləri: Qəbizlik, ishal və ya qarında ağrı.
Atəş: Tez-tez təkrarlanan səbəbsiz qızdırma.
Autoimmun Xəstəliklərin Səbəbləri
Autoimmun xəstəliklərin konkret səbəbləri tam məlum deyil, lakin bir neçə amilin təsirli olduğu düşünülür:
Genetikproblemlər:
Ailə üzvlərində autoimmun xəstəliklərin olması risk faktorunu artırır.
Hormonlar:
Qadınlarda autoimmun xəstəliklər kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinir, bu da hormonal təsiri göstərir.
Ətraf Mühit Amilləri:
Virus infeksiyaları, bəzi kimyəvi maddələr və qidalanma vərdişləri autoimmun xəstəliklərin inkişafına səbəb ola bilər.
Stress:
Xroniki stress immun sisteminin fəaliyyətini pozaraq bu xəstəlikləri tətikləyə bilər.
Autoimmun Xəstəliklərin Diaqnozu və Müalicəsi
Diaqnoz Necə Qoyulur?
Autoimmun xəstəliklərin diaqnozu üçün bir neçə üsuldan istifadə olunur:
Qan analizləri: Antikorların səviyyəsini və iltihabı müəyyən edir.
Təsirli orqanların müayinəsi: Məsələn, tiroid vəzisinin funksiyası və ya bağırsaq biopsiyası
Sağlamlıq Rutinləri və Özünə Qayğı
Autoimmun xəstəliklərlə yaşayan insanlar üçün həyat tərzində bəzi dəyişikliklər simptomları yüngülləşdirə bilər:
Sağlam Qidalanma: Şəkər, qlüten və işlənmiş qidalardan uzaq durun. Təzə tərəvəzlər və meyvələrə üstünlük verin.
Müntəzəm Yuxu: Hər gecə 7-8 saat yatmaq bədənin bərpasına kömək edir.
Stressin İdarə Edilməsi: Meditasiya və ya yoga kimi rahatlama texnikaları stressi azalda bilər.
Hərəkətlilik: Həddindən artıq yüklənmədən müntəzəm idman məşqləri edin.