Laktat-hüceyrə metabolizmin məhsuludur,süd turşusunun törəməsidir. Qlükozanın anaerob metabolizmi nəticəsində əmələ gəlir(qlikoliz). Hüceyrələrdə pH asılı olaraq həm süd turşusu formada həm də onun duzu formada yer ala bilər. Qlikoliz zamanı laktat ferment laktatdehidrogenaza təsiri altında piruvatdan əmələ gəlir.Oksigenin yetərli daxil olmasından piruvat mitoxondriyalara su və karbon qaza kimi metabolizmə uğrayır.Oksigenin çatışmamazlığında anaerob vəziyyətində piruvat laktata çevrilir.Süd turşusunun əsas kütləsi skelet əzələlərdən,baş beyindən və eritrositlədrən daxil olur.
Fiziki iş zamanı laktatın konsentrasiyası yorulmanın əmələ gəlməsi ilə korrelyasiya edir.Patologiyada laktoasidoz(qanın laktatın toplanması nəticəsində qanın turşuluğun artması) toxumalarda oksigenin çatdırılmasının pozulması nəticəsində yaranır(tip A),qan dövranın pozulması(şok,sepsis) və yaxud oksigenin parsial təzyigin azalması nəticəsində(ağ ciyərlərin ağır xəstəliklərində,nəfəalmanın dayanması).Nadir hallarda laktoasidoz səbəbi laktatın əmələ gəlməsinin artıran metabolik dəyişikliklər ola bilər(tip B)-həddən artıq fiziki aktivlik(fiziki iş,epileptik tutması),yenitörəmələr(leykemiyalar və limfomalar) və qara ciyərin metabolizmin pozulması(alkoqollu intoksikasiya).
Hüceyrədə oksigen səviyyəsi düşməsi nəticəsində və yaxud mitoxondriyaların normal fəaliyyəti pozulması nəticəsndə orqanizm daha az effektiv olan qlükozanı ATF qədər çevrilməsinə enerji istehsalına keçir(anaerob).Laktat anaerob prosesin əsas ikinci dərəcəli məhsuludur.Laktatın toplanması onun qara ciyər tərəfindən işlənməsinin çatdırılmaması zamanı ola bilər.Laktatın miqdarı həddən artıq çox olanda hiperlaktatasidemiya başlayır.O sonradan laktoasidoza keçə bilər.Çox vaxt orqanizm laktoasidoz effektini kompensasiya edə bilir.Lakin ağır hallarda turşu-qələvi müvazimatı pozulur,bu zəiflik,nəfəaalmanın sürətlənməsi,ürək bulanması,qusma,tərlənmə və hətta koma ilə nəticələnə bilər.
- Biomaterial növü:Venoz qan
- Müayinəyə 12 saat qalmış qidanı qəbul etmək olmaz
- Müayinəyə 30 dəqiqə qalmış fiziki və emosional gərginliyi aradan qaldırmaq
- Müayinəyə 30 dəqiqə qalmış siqaret çəkməmək
- Müayinədən qabaq əllərə və biləklərə yük vermək olmaz.
- Müayinə üçün qanə dərz bağı istifadə olunmadan götürmək məsləhətdir
- Şok zamanı toxumaların oksigen ilə təmin olunmasının qiymətləndirilməsi,qan dövranın pozulması.
- Asidoz səbəblərin qiymətləndirilməsi
- Metabolik asidozun səbəblərin diaqnostikası
- Perfuziyanın və oksigenin toxumalara olan nəqliyyatının qiymətləndirilməsi
- İdman fiziologiyası və təbabət haqqında tədqiqatlar
- Miopatiyaların differensial diaqnostikası
- Yenidoğulmuşların enzimopatiyaların differensial diaqnostikası
- Yenidoğulmuşların asfiksiyası.
- II tip şəkərli diabet
- Ürək bulanması,çox tərlənmə,sürətlənmiş nəfəs almada(oksigen çatışmamazlığı və turş-qələbi disbalansın simptomları)
- Sepsis,şok,infarkt,durğun ürək fəaliyyəti,böyrək çatışmamazlığına şübhə olduqda
- İrsi metabolik və mitoxondrial xəstəliklərin diaqnostikası zamanı.
Laktat səviyyəsinin artmasının səbəbləri onun əmələ gəlmə mexanizmə uyğun iki qrupa bölünür.
Laktoasidoz A-qara ciyərlərin oksigenin kifayyət gədər tutmaması və yaxud ləngidilmiş qan dövranı:
- Travma və yaxud böyük qan itkisindən sonra yaranmış şok vəziyyət
- Sepsis
- İnfarkt
- Durğun ürək fəaliyyəti
- Ağır ağ ciyər və respirator xəstəliklər
- Ağ ciyər ödemi
- Anemiyanın ağır formaları
Laktoasidoz B-maddə mübadiləsinin pozulması nəticəsində yaranan oksigenə artmış təlabat:
- Qara ciyər xəstəlikləri
- Böyrək xəstəlikləri
- Şəkərli diabet
- Leykemiya
- QİCS
- Qlikoqen saxlanması ilə olan xəstəliklər9Qlükoza-6-fosfataz çatışmamazlığı)
- Dərmanlar və toksinlər(salisilatlar,sianidlər,metanol,metformin)
- Müxtəlif irsi metabolik və mitoxondrial xəstəliklər(əzələ distrofiyasının formaları və ATF sintezinə aid olan)
- İntensiv fiziki iş zamanı vəziyyət.
Nəticənin artması(laktoasidoz)
- Alkoqolizm,xroniki alkoqolizm
- Kəskin qanaxma
- Kəskin durğun ürək çatışmamazlığı və damar kollapsın digər səbəbləri
- Sianoz ilə olan ürək xəstəlikləri,və hipoksiyanın digər səbəbləri
- ekstrakorporal qan dövranı
- Yüngül uremiya
- infeksiyalar.Əsasən piyelonefrit
- Sirroz
- Hamiləliyin 3-cü üçaylığı
- Ağır damar xəstəlikləri
- Leykozlar
- Ağır anemiyalar
- Bakterial endokardit
- Polimiyelit
- Şəkərli diabet(50% xəstələr)
- Fiziki gərginlik
- Hiperventilyasiya
- Qlükaqon təsiri
- Qlikoqenozlar
- İnsulinin yeridilməsi
- Reye sindromu
- Dərman preparatların interferensiyası– aspirin ilə intoksikasiyası; adrenalinəsasən artıq dozalarda);etanol,fruktoza,qlükoza,izoniazid(yüksəkdozada),metformin, metilprednizolon, nalidiks turşusu, fenformin, propilenqlikol (inyeksiyalarda həlledici), Natriy bikarbonat v/d,saxaroza,terbutalin, tetrakozaktrin
- Vitamin B1 çatışmamazlığı
Nəticənin azalması
- Anemiya
- Bədən kütləsinin azalması
- İnterferensiya-metilen göy,morfin.