Sərbəst Androgen indeksi (FAİ) insanlarda androgen statusu təyin etmək üçün istifadə olunan göstəricidir. Bu göstərici ümumi testosteron və cinsi hormonları birləşdirən qlobulin (SHBG) əsasında hesablanır.
Testosteronun çox hissəsi orqanizmdə sərbəst molekul halında deyil, zülallarla birləşmiş halda olur. Sərbəst Androgen indeksi orqanizmdə olan sərbəst testosteronun səviyyəsi haqqında məlumat verir.
Sərbəst Androgen indeksinin kişilərdə normadan aşağı olması daimi yorğunluq, erektil disfunksiya, osteoporoz və ikincili cinsi əlamətlərin itirilməsi ilə özünü göstərə bilər.
Qadınlarda isə Sərbəst Androgen indeksinin artması hirsutizm (həddən artıq tüklənmə) və polikistoz yumurtalıqlar sindromunda aşkarlanır.
- Müayinə dirsək venasından götürülən qan nümunəsində yoxlanılır.
- Sərbəst Androgen indeksini təyin etmək üçün ümumi testosteron və SHBG analizləri verilməlidir.
- Son qida qəbulundan 8-10 saat keçməlidir.
Həm qadınlar, həm də kişilərdə sadalanan patologiyalar zamanı indeks təyin olunur:
- Reproduktiv funksiyanın pozulması
- Alopesiya
- Böyrəküstü vəzinin bədxassəli şişləri
- Akne, yağlı seboreya və s.
Yüksək sərbəst androgen indeksi, qanda çox miqrdarda bioloji aktiv testosteron olduğunu göstərir. Həddindən artıq testosteronu olan kişilər həddindən artıq aqressiv ola bilər, kistik sızanaqlar inkişaf edir və bədən tükləri artmış olur. Ancaq adətən, yetişkin kişilər həddindən artıq testosteron simptomlarını görə bilməzlər. Yüksək testosteronlu qadınlarda qeyri-adi saç böyüməsi, obezlik, səsin zəifləməsi və aybaşı pozğunluqları kimi bir çox nəzərə çarpan simptom və əlamətlər inkişaf edir. Yüksək testosteronlu uşaqlarda erkən yetkinlik inkişaf edə bilər.
Yüksək sərbəst androgen indeksinin bəzi spesifik səbəbləri bunlardır:
- Polikistik yumurtalıq sindromu
- Testosteron ifraz edən şişin olması
Sərbəst androgenlik indexi azlığı
Testosteronu çox az olan yetkin kişilər tez zamanda əzələ kütləsini itirə bilər, yorğunluq, zəif hiss etmə və depressiya yaradır. Aşağı testosteron libidonu azalda və erektil disfunksiyaya səbəb ola bilər. Jinekomastiya - kişilərdə süd vəzi toxumasının inkişafı - aşağı testosteronun başqa bir əlamətidir. Testosteronu az olan oğlanlarda qalın səs, qasıq və üz tükləri kimi ikincil cinsi xüsusiyyətlər inkişaf etmir. Aşağı testosteron qadınlar üçün daha az problemlidir, ancaq cinsi fəaliyyətə mane ola bilər.
Aşağı sərbəst androgen indeksinin bəzi spesifik səbəbləri bunlardır:
- Hipoqonadizm
- Testikulyar zədələnmə
- Testikulyar xərçəng
- Tip 2 diabetes mellitus
- Artıq çəkililik
- Xroniki qaraciyər xəstəliyi
- Xroniki böyrək xəstəliyi