Paratiroid hormonu (PTH) hər bir qalxanabənzər vəzin arxasında cüt-cüt yerləşmiş paratiroid vəziləri tərəfindən istehsal olunur. İntakt PTH (bütün hormon molekulu) 84 amin turşusundan ibarətdir, qısa yarımxaricolma dövrünə malikdir (təxminən dörd dəqiqə) və hormonun əsas bioloji aktiv formasıdır. Onun N- və C-terminal fraqmentləri daha uzun müddətə malikdir və onların fəaliyyəti və maddələr mübadiləsi öyrənilir.
PTH fosfor-kalsium mübadiləsinin tənzimlənməsində mühüm rol oynayır və hüceyrədənkənar mayedə kalsium və fosforun sabit konsentrasiyasını saxlayır. PTH-nin səviyyəsi orqanizmdə olan kalsium, vitamin D, fosfor, kalsium, maqneziumun miqdarı ilə sıx bağlıdır, onun ifrazının tənzimlənməsi əks əlaqə prinsipinə əsasən həyata keçirilir. Qanda kalsiumun konsentrasiyasının azalması (hipokalsemiya) ilə paratiroid vəziləri tərəfindən PTH-ınn ifrazı artır, artımla (hiperkalsemiya) isə əksinə azalır. Bu mexanizmlər qanda kalsiumun sabit səviyyəsini saxlamağa yönəldilmişdir. PTH-nin artması osteoklastların aktivləşməsinə, sümük rezorbsiyasına və sümüklərdən kalsiumun sərbəst buraxılmasına kömək edir, bağırsaqdan kalsiumun udulmasını artırır, kalsiumun böyrəklər tərəfindən atılmasını gecikdirir və fosforun reabsorbsiyasını maneə törədir. PTH-nin antaqonisti tiroid C-hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan kalsitonin hormonudur. Normalda, qanda kalsiumun normal konsentrasiyasına çatdıqda, PTH istehsalı azalır.
- Analizdən 24 saat əvvəl yağlı qidalar istifadə etməyin
- Analiz vermədən 12 saat əvvəl yemək yeməyin.
- Analizdən 24 saat əvvəl dərman qəbul etməyin (həkimlə razılaşdırılaraq).
- Analizdən 24 saat əvvəl fiziki və emosional stressi aradan qaldırın.
- Müayinədən 3 saat əvvəl siqaret çəkməyin.
- Paratiroid vəzinin funksiyasını qiymətləndirmək.
- Hipo- və ya hiperkalsemiyanın, kalsium mübadiləsinin pozulmasının səbəblərini öyrənmək.
- Birincili, ikincili və üçüncü dərəcəli hiperparatireozun differensial diaqnostikası üçün.
- Hipoparatiroidizm diaqnozu üçün.
- Xroniki kalsium mübadiləsi pozğunluğu olan xəstələrin monitorinqi üçün.
- Paratiroid vəzilərin patologiyasının müalicəsinin və yenitörəmələrdə onların cərrahi çıxarılmasının effektivliyini qiymətləndirmək.
- Qanda kalsiumun səviyyəsi dəyişdikdə (hiper- və ya hipokalsemiya).
- Hiperkalsemiya (yorğunluq, ürəkbulanma, qarın ağrısı, susuzluq) və ya hipokalsemiya (qarın ağrısı, əzələ krampları, barmaqlarda karıncalanma) simptomları zamanı.
- Paratiroid vəzinin ölçüsü və strukturu instrumental üsullara görə dəyişdikdə (məsələn, CT).
- Kalsium mübadiləsi pozğunluqlarının müalicəsində.
- Paratiroid vəzilərinin neoplazmaları zamanı, eləcə də onların cərrahi çıxarılmasından dərhal sonra.
- Osteoporoz və sümük toxumasının strukturunda dəyişikliklərlə.
- Xroniki böyrək xəstəliyi və aşağı glomerular filtrasiya dərəcəsi ilə.
Paratiroid hormonunun səviyyəsinin artmasının səbəbləri
- Hipokalsemiya (paratiroid bezlərinin normal işləməsi ilə depodan kalsiumu səfərbər etmək və onun udulmasını artırmaq üçün PTH səviyyəsi artır).
- Birincili hiperparatireoz (kalsium və kalsitonin səviyyəsinin artması ilə müşayiət olunur, qanda fosforun səviyyəsi normaldır və ya azalır):
- paratiroid vəzilərin hiperplaziyası,
- paratiroid vəzilərin adenoması və ya xərçəngi.
- İkincili hiperparatiroidizm (qanda kalsiumun konsentrasiyası normaldır və ya azalır, kalsitonin səviyyəsi azalır):
- xroniki böyrək çatışmazlığı,
- D vitamini və kalsium çatışmazlığı,
- malabsorbsiya sindromu.
- Üçüncü dərəcəli hiperparatireoz (uzun müddət davam edən ikincili hiperparatireoz ilə avtonom işləyən paratiroid adenoması).
- Psevdohipoparatireoz (Olbrayt sindromu, irsi osteodistrofiya) - PTH-nin təsirinə toxuma müqaviməti.
- Çoxlu endokrin neoplaziya (MEN sindromu).
- Zollinger-Ellison sindromu.
- Xroniki böyrək çatışmazlığı.
- Böyrək hiperkalsiuriyası.
- Raxit.
- Ektopik PTH istehsalı (məsələn, böyrək xərçəngi, ağciyər xərçəngi).
- Sümük metastazları.
- Laktasiya.
- Hamiləlik.
Paratiroid hormon səviyyəsinin azalmasının səbəbləri
- Hiperkalsemiya (paratiroid bezlərinin normal işləməsi ilə PTH-nin azalması qanda kalsium konsentrasiyasının azalmasına kömək edir).
- Birincili hipoparatiroidizm (paratiroid bezlərinin qeyri-kafi funksiyası).
- İkincili hipoparatiroidizm (məsələn, tiroid xəstəliklərinin cərrahi müalicəsinin ağırlaşması, paratiroid bezlərinin çıxarılmasından sonrakı vəziyyət).
- Həddindən artıq A və D vitaminləri.
- İdiopatik hiperkalsemiya.
- Kalsium reseptorlarına qarşı otoantikorların meydana gəlməsi ilə otoimmün xəstəliklər.
- Wilson-Konovalov xəstəliyi, hemokromatoz.
- Basedow xəstəliyi, ağır tirotoksikoz.
- Maqnezium çatışmazlığı.
- Multipl miyelom.
- Sarkoidoz