Antinuklear antitellər autoimmun xəstəliklərin diaqnostikasında ən çox istifadə olunan analizlərdəndir. 100-dən çox növü vardır. Birləşdirici toxumanın diffuz xəstəliyi (qırmızı qurdeşənəyi, sistem skleroz, Şeqren sindromu, birləşdirici toxumanın qarışıq xəstəlikləri) olan pasiyentlərin 90%-də ANA aşkarlanır. Antinuklear antitellərin induksiya mexanizmi keratositlərin, limfositlərin apoptozu və orqanizmin nüvə antigenlərinə sensibilizasiyası ilə əlaqəlidir.
Yaranan antigen-antitel immun kompleksləri müxtəlif toxuma və orqanların (dəri, böyrəklər, sinovial, seroz qişalar, beyin və s.) bazal membranlarına, qan damarlarına çökərək zədə və iltihaba səbəb olurlar. Bəzi hallarda autoimmun proseslərdən əlavə yoluxucu və onkoloji xəstəliklər zamanı da ANA titrinin yüksəlməsi müşahidə olunur. Lakin bu zaman antitel titri davamsız olur, tez enir.
Qeyd olunan simptomlar sizdə mövcuddursa, ANA analizinizi edə bilərsiniz:
- Əzələ və oynaq ağrısı
- Yorğunluq
- Davamlı hərarət
- Dəridə ləkələr
- Həddindən artıq dəri quruluğu
- Əllərdə və ya ayaqlarda uyuşma və keyimə
- Saç tökülməsi.
ANA analizi nədir?
ANA analizi, yəni Antinuklear Anticisimlər (ANA) testi, bədənin immun sisteminin öz hüceyrələrinə qarşı necə reaksiya verdiyini ölçən laborator müayinədir. Normal şəraitdə immun sistemi yad mikroorqanizmləri və zərərli maddələri zərərsizləşdirmək üçün işləyir. Lakin bəzi hallarda immun sistemində pozğunluq yaranır və sağlam hüceyrələri də təhlükə kimi qəbul edərək onlara qarşı antikorlar istehsal edir. Bu vəziyyət autoimmun xəstəliklərə səbəb olur.
ANA analizi, əsasən birləşdirici toxuma xəstəliklərinin və digər autoimmun pozğunluqların diaqnozu üçün istifadə edilir. Xüsusilə qırmızı qurd eşənəyi (Lupus), sistemik skleroz, Şeqren sindromu və bir sıra digər autoimmun xəstəliklər zamanı bu testin nəticələri müsbət çıxır. ANA testi xəstəliyin erkən mərhələlərdə aşkarlanmasına kömək edərək xəstənin vəziyyətinin necə inkişaf etdiyini izləmək üçün istifadə edilir.
Bu testin nəticəsi müsbət və ya mənfi ola bilər. Lakin müsbət nəticə həmişə ciddi bir xəstəliyin göstəricisi deyil. Bəzi insanlarda, xüsusilə yaş artdıqca, ANA testi müsbət çıxsa belə heç bir xəstəlik əlaməti olmaya bilər. Buna görə də ANA testinin nəticələrini yalnız həkim digər laborator və klinik analizlərlə birlikdə qiymətləndirə bilər.
Anti Nuklear Anticisimlər
Anti nuklear anticisimlər (ANA) bədənin hüceyrələrinin nüvə hissəsinə qarşı yaranan antikorlardır. Bu anticisimlər immun sistemində pozğunluq baş verdikdə meydana çıxır və 100-dən çox müxtəlif formaya malikdir. ANA testində aşkarlanan antikor növü və səviyyəsi xəstəliyin növünü və şiddətini anlamağa kömək edir.
ANA anticisimlərinin əsas yaranma səbəbi, hüceyrə ölüm prosesi (apoptoz) zamanı nüvə antigenlərinin immun sisteminə açıq hala gəlməsidir. Normal halda bədən bu antigenləri tanımır. Ancaq bəzi insanlarda immun sisteminin həddindən artıq həssas olması nəticəsində bədən öz hüceyrələrinin nüvəsini yad element kimi qəbul edir. Beləliklə onlara qarşı hücum etməyə başlayır.
ANA anticisimləri bədənin müxtəlif orqan və toxumalarında toplanaraq iltihaba və toxuma zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu antikorlar ən çox birləşdirici toxuma xəstəlikləri olan xəstələrin 90%-də aşkarlanır.
Bəzən ANA testi müsbət çıxsa da, şəxs heç bir ciddi xəstəlik keçirmir. Bu hallarda ANA səviyyəsi zamanla azala və ya sabit qala bilər. Lakin ANA titri çox yüksəkdirsə və xəstədə müəyyən simptomlar müşahidə edilirsə, əlavə analizlərin aparılması vacibdir.
ANA Testi
ANA testi, qan nümunəsində antinuklear antikorların olub-olmadığını müəyyən etmək üçün aparılır. Bu testin nəticələri həkimlərə xəstənin autoimmun xəstəliklərə meyilli olub-olmadığını göstərir və daha dəqiq müayinə aparmaq üçün əsas yaradır.
ANA testinin nəticələri aşağıdakı formada ola bilər:
- Mənfi nəticə: Qanda ANA anticisimləri aşkarlanmır, yəni xəstəlik riski aşağıdır.
- Aşağı titr (zəif müsbət nəticə): ANA müəyyən miqdarda aşkarlanıb, lakin xəstədə ciddi simptomlar yoxdursa, bu normal hesab edilə bilər.
- Yüksək titr (güclü müsbət nəticə): Bu nəticə, çox güman ki, autoimmun xəstəliklərin mövcud olduğunu göstərir və əlavə testlərin aparılmasını tələb edir.
ANA testi bəzən xərçəng və infeksion xəstəliklər zamanı da müsbət nəticə verə bilər. Lakin bu hallarda ANA titri çox uzunmüddətli olmur və infeksiya və ya müalicədən sonra enir. Buna görə də ANA testinin nəticələrini düzgün qiymətləndirmək üçün digər analizlər və klinik əlamətlər nəzərə alınmalıdır.
ANA Screen
ANA screen testi, ANA testinin daha geniş bir versiyasıdır və spesifik ANA alt növlərini aşkar etmək üçün istifadə edilir. Bu test, həkimlərə hansı autoimmun xəstəliyin mövcud ola biləcəyini daha dəqiq təyin etməyə kömək edir.
ANA screen testi, xüsusilə aşağıdakı xəstəliklərin diaqnozunda tətbiq edilir:
- Qırmızı Qurd Eşənəyi (Lupus) – Dəridə ləkələr, oynaq ağrıları və daxili orqanların iltihabı ilə müşayiət olunan autoimmun xəstəlik.
- Sistemik Skleroz – Dərinin və daxili orqanların sərtləşməsinə səbəb olan bir xəstəlik.
- Şeqren Sindromu – Ağız və göz quruluğu ilə xarakterizə olunan otoimmün xəstəlik.
- Qarışıq Birləşdirici Toxuma Xəstəlikləri – Bir neçə autoimmun xəstəliyin simptomlarını özündə birləşdirən kompleks sindrom.
ANA screen testi, ANA testinin nəticələri müsbət çıxdıqda əlavə analiz kimi aparılır. Bu test sayəsində xəstəliyin hansı mərhələdə olduğu və hansı spesifik ANA növünün aktiv olduğu müəyyən edilir.