D vitamini bədənimizin ən vacib "günəş işığı vitaminidir." Biz onu adətən sümük sağlamlığı ilə əlaqələndirsək də, əslində bu vitamin orqanizmdə immun sistemindən tutmuş əhval-ruhiyyəyə qədər bir çox prosesdə rol oynayan bir hormondur. Təəssüf ki, müasir həyat tərzi səbəbindən əksər insanlarda d vitamini azlığı müşahidə olunur.
Məqsədimiz d vitamini haqqinda melumat vermək, onun çatışmazlığı əlamətlərini tanımağa kömək etmək və təbii yollarla (d vitamini olan qidalar və d vitamini olan meyveler) bu ehtiyacı necə qarşılamaq lazım olduğunu izah etməkdir.
D vitamini nədir və orqanizmdə hansı rolu oynayır?
Bəlkə də tez-tez düşünürsünüz: d vitamini nedir? D vitamini əslində iki əsas formada olur: D2 (erqokalsiferol) və D3 (kolekalsiferol). Bədənimizdə ən aktiv və faydalı forma olan d 3 vitamini dərimizin günəş şüaları (UVB) ilə təması nəticəsində yaranır.
D Vitamininin Əsas Həyati Faydaları (d vitamini faydaları):
Sümük və Diş Sağlamlığı: D vitamininin ən vacib rolu kalsium və fosforun bağırsaqlardan sorulmasını təmin etməkdir. Bu, sümüklərin möhkəmliyi üçün vacibdir. Məhz buna görə də kalsiyum d vitamini tez-tez birlikdə qeyd olunur.
İmmun Sistemi: İmmun hüceyrələrin (xəstəliklərlə mübarizə aparan əsgərlərin) fəaliyyətini gücləndirir, infeksiyalara qarşı müqaviməti artırır.
Əhval-ruhiyyə və Enerji: Bəzi araşdırmalar D vitamininin çatışmazlığının yorğunluq, depressiya və əhval-ruhiyyənin enməsi ilə əlaqəli olduğunu göstərir.
Hüceyrə Funksiyaları: Xərçəng və digər xroniki xəstəliklərin qarşısının alınmasında rol oynayan hüceyrə böyüməsini və fərqlənməsini tənzimləyir.
D vitamini çatışmazlığının əsas əlamətləri və səbəbləri
Bədəndə d vitamini ne qeder olmalidir? Normal səviyyə adətən 30-100 ng/ml arasında qəbul edilir. 20 ng/ml-dən aşağı göstərici isə ciddi d vitamini çatışmazlığı və ya d vitamini defisiti deməkdir.
D Vitamini Çatışmazlığı Əlamətləri:
Əgər sizdə d vitamini çatışmazlığı əlamətləri varsa, bunlar əsasən aşağıdakılar ola bilər:
Xroniki Yorğunluq: Səbəbsiz və daimi yorğunluq, özünüzü enerjisiz hiss etmək.
Sümük və Əzələ Ağrıları: Xüsusilə bel, diz və əzələlərdə davamlı ağrılar.
Tez-tez Xəstələnmə: İmmunitet sisteminin zəifləməsi səbəbindən tez-tez soyuqdəymə və infeksiya tutmaq.
Saç Töklülməsi: Bəzən D vitamini əskikliyi saç tökülməsinə səbəb ola bilər.
Depressiya: Əhval-ruhiyyənin enməsi və yuxu problemləri.
Əgər yalnız D vitamini deyil, digər vitamin və mineralların səviyyəsini də öyrənmək istəyirsinizsə,ümumi vitamin check-up paketi sizin üçün ideal seçimdir.
D vitamini hansı qidalarda və meyvələrdə olur?
Ən böyük mənbə günəş olsa da, qidalar da rol oynayır. Axtarışda tez-tez istifadə olunan d vitamini nelerde var və d vitamini olan qidalar suallarının cavabları bunlardır:
Heyvan Mənşəli Qidalar (Əsas Mənbə):
Yağlı Balıqlar: Somon, skumbriya (makrel), sardina, ton balığı. Bunlar terkibinde d vitamini olan qidalar siyahısında liderdirlər.
Balıq Qaraciyəri Yağı: Çox yüksək miqdarda D vitamini ehtiva edir.
Yumurta Sarısı: Xüsusilə təbii şəraitdə böyüdülmüş toyuqların yumurtaları.
Süd və Süd Məhsulları: Bəzi ölkələrdə süd və yoqurt D vitamini ilə zənginləşdirilir.
Bitki Mənşəli Mənbələr (d vitamini olan meyve ve terevezler):
D vitamini bitki aləmində çox azdır və əsasən aşağıdakılarda tapılır:
Bəzi Göbələklər: Xüsusilə günəş işığına məruz qalan göbələklər D vitamini istehsal edə bilirlər (D2 forması).
Zənginləşdirilmiş Qidalar: Soya südü, portağal şirəsi və bəzi dənli bitkilər D vitamini ilə xüsusi olaraq zənginləşdirilir.
D vitamini çatışmazlığının müalicəsi
Əgər qanda d vitamini analizi nəticəsi çatışmazlığı göstərirsə, narahat olmağa dəyməz. Müalicə əsasən üç yolla aparılır:
1. Günəş İşığının Düzgün Qəbulu
Yay aylarında günorta saatlarında (təxminən 10:00-dan 15:00-dək) qısa müddətə (10-15 dəqiqə) günəşə çıxmaq bədənimizin lazım olan D vitaminini istehsal etməsinə kömək edir. Dərinizdə SPF (günəşdən qoruyucu krem) olmamalıdır!
2. D Vitamininin Dərmanları və Əlavələr
D vitamini əskikliyinin müalicəsində ən effektiv yol həkim tərəfindən təyin olunan əlavələrdir. Bunlar adətən damcı (d vitamini damla), kapsul və ya yağ (d vitamini yağı) şəklində olur. Boyukler ucun d vitamini dozası və ya uşaqlar üçün doza fərqli ola bilər. Hansi D vitamini yaxsidi və hansı dozanın sizin üçün uyğun olduğunu həkiminiz təyin etməlidir.
D Vitamini Necə Qəbul Edilir? D vitamini yağda həll olunan vitamin olduğu üçün, orqanizmdə daha yaxşı sorulması üçün onu yağlı bir qida ilə (məsələn, yemək zamanı) qəbul etmək tövsiyə olunur.
3. Analizlər
Müalicəyə başlamazdan əvvəl və müalicə müddətində d vitamini analizi vermək vacibdir.
D vitamini analizi qiymeti barədə məlumatı tibb müəssisələrindən əldə edə bilərsiniz. Müalicəyə başlamazdan əvvəl və müalicə müddətində orqanizmin tələbinin öyrənilməsi paketi çərçivəsində D vitamini də daxil olmaqla əsas vitamin və mineral səviyyələrinizi yoxlatmaq tövsiyə olunur.
Unutmayın, D vitamini əlavələrini həkim məsləhəti olmadan yüksək dozada qəbul etmək d vitamini hipervitaminozuna (artıqlığına) səbəb ola bilər, bu da zərərlidir.
Sağlamlığınız üçün lazımi miqdarda D vitamini almağınız həyati əhəmiyyət daşıyır!