Allergiya qlobal miqyasda milyonlarla insanı təsir edən geniş yayılmış sağlamlıq problemidir. Xüsusilə dəridə allergiya (kontakt dermatit, övrə və ya ekzema kimi) çox narahatlıq yaradır və insanın həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə azaldır. Bədənin immun sistemi zərərsiz olan maddələrə (allergenlərə) qarşı həddindən artıq reaksiyaya səbəb yaranan bu vəziyyət, bəzi xəstəliklərə qarşı təsir göstərir.
Burada dəridə allergiyanın səbəblərini ən dərindən araşdırıb, çox rast gəlinən allergiya səpgilərini izah edir və diaqnoz üçün istifadə olunan allergik analizlərin (xüsusən IgE testi) analiz neticelerini necə oxumaq lazım olduğunu aydınlaşdıracayıq.
Dəri Allergiyası Nədir və Necə Yaranır?
Dəridə immun sistemimizin bir maddəni təhlükəsi olaraq qəbul etmək və ona qarşı mübarizə aparmaq üçün onun kimi maddələr buraxması aşkar çıxaran bir reaksiyadır. Bu maddələr dəridə qaşınma və şişkinlik kimi allergik xəstəliklər yaradır.
Ən Çox Rast Gəlinən Dəri Allergiya Növləri:
Kontakt Dermatit: Dəridə allergiyanın ən çox yayılmış formasıdır. Allergenlə kosmetika (nikel, nikel, kosmetika və ya yuyucu vasitə) müəyyən təmas vasitəsi ilə dəridə qızartı, qaşınma və sulu qabarcıqlar yaranır.
Atopik Dermatit (Ekzema): Əsasən uşaqlıqdan başlayan, quru, qaşınan və iltihablı dəri ləkələri ilə əldə edilən xroniki bir vəziyyətdədir. Dəridə allergiyanın genetik bir növüdür.
Dəridə Allergiya Əlamətləri:
Allergik dəridəki təzahürləri fərqli ola bilər, lakin ümumi allergik xəstəliklər bunlardır:
Kəskin və dözülməz qaşınma.
Qızartı və şişkinlik (ödem).
Qabarcıqlar, sulu yara və ya qurumuş, qabıqlanmış planlar.
Dəridə sərt və qalınlaşmış ləkələr (xroniki qaşınma).
Allergiyanın Yaranma Səbəbləri Nələrdir?
Allergiyanın genetik meyl və ətraf mühit faktorlarının təsirindən əldə edilir. İmmun sisteminin reaksiyasına səbəb olan maddələrə allergen deyilir. Bu Allergenlər fərqli yollarla daxil ola bilər.
Geniş Yayılmış Allergenlər:
Allergen Qrupu | Nümunələr | Təsir Yolu |
Kontakt Allergenlər | Nikel (zinət əşyaları), lateks, kosmetikalar, boyalar, məişət təmizləyiciləri. | Dəri ilə birbaşa təmas |
Qida Allergenləri | Süd, yumurta, fındıq, dəniz məhsulları, buğda. | Həzm sistemi vasitəsilə qəbul |
Hava Allergenləri | Bitki tozcuqları (polen), ev tozu gənələri, kif göbələkləri, heyvan tükləri. | Tənəffüs yolu (nəfəslə qəbul) |
Dərman Allergenləri | Bəzi antibiotiklər (xüsusilə penisilin), ağrıkəsicilər. | Oral qəbul |
Dəridə müalicənin müalicəsində ən vacib addım, hansı allergenin reaksiyaya səbəb olduğunu göstərir ondan qaçmaqdır.
Allergiya Analizi və IgE Testi: Diaqnoz və Nəticələrin İzahı
Allergiya səbəblərini aşkar etmək üçün həkimlər allergik analizləri təyin edirlər. Bu analizlər dəridə allergiyanın dəqiqləşdirilir.
Əsas Allergiya Testləri:
Dəri Testi (Prick Testi): Allergiya testinin ən sürətli və çox istifadə olunan növüdür. Bir neçə damlaergen ekstrakatı dəri dəri damladılır və yüngülcə dəri deşilir. 15-20 dəqiqə ərzində dəridə qızartı və şişkinlik reaksiyanın güclü olduğunu göstərir.
Qan Testi (Spesifik IgE Analizi): Dəridə təsirli reaksiyası olan və ya dərman qəbul edən insanlar üçün tətbiq edilir. Allergiya analizi olaraq da bilinən bu test, qanda bir allergenə qarşı istehsal olunan spesifik İmmunoqlobulin E (IgE) antikorlarının səviyyəsini ölçür.
Analiz Nəticələri: IgE Testi Nə Deməkdir?
Analiz neticelerində IgE yüksək səviyyədə çıxarsa, bu, onun allergeninə qarşı təsir olduğunu göstərir.
Total IgE: Qandakı ümumi IgE ölçüsünü ölçür. Allergik xəstəliklər, parazitar infeksiyalar və virusların immun sistemi tam ola bilər. Yüksək Total IgE, sadəcə bir ehtimal meyl olduğunu göstərir, ancaq hansı allergenə qarşı olduğunu bildirmir.
Spesifik IgE: Konkret bir allergenə (məsələn, ev tozu genə, inək südünə və ya pişiyin tükünə) qarşı nə qədər antikorun istehsal olunduğunu göstərir. Bu allergiya analizi, dəridə allergiyaya səbəb olan dəqiq müəyyən etməyə kömək edir.
Həkimlər diaqnozu qoyarkən yalnız analiz neticelerine deyil, həm də xəstələrin şikayətlərinə və xəstəliklərə xəstəliklərə səbəb olur.
Allergiyaya Qarşı Müalicə və Nəzarət Üsulları
Allergiya müalicəsini idarə etməyə, fəsadların aradan qaldırılmasına və allergen təması minimuma endirməyə yönəldilmişdir.
Müalicə Üsulları:
Antihistaminiklər: Allergiya səpgiləri və qaşınmanı yaradan histaminin təsirini bloklayaraq simptomları aradan qaldırır. (Məsələn, Setirizin, Loratadin).
Kortikosteroid Kremlər və Məlhəmlər: Dəridəki iltihabı, qızartını və qaşınmanı azaltmaq üçün istifadə olunur. Həkim nəzarəti olmadan uzun müddət istifadə olunmalıdır.
İmmunoterapiya (Allergiya Peyvəndi): Bədəni müalicə edən allergenə öyrəşdirərək müalicəni azaltmağa xidmət edən uzun müddət müalicədir.
Nəmləndiricilər: Dəridə zərərli olan dərini yumşaltmaq və bərpa etmək üçün hipoallergen və qoxusuz kremlərdən istifadə olunur.
Nəzarət və Qorunma:
Allergenlərdən qaçınma: Dəridə allergiyaya səbəb olan səbəb (məsələn, nikel, allergen qida və ya yuyucu vasitə) ondan sonra, ondan güclü uzaq durmaq müalicənin effektiv təsiridir.
Hipoallergen məhsullar: Kosmetika, sabun və yuyucu vasitə seçərkən parfümsüz və hipoallergen etiketli məhsullara üstünlük verin.
Pambıq Geyimlər: Sintetik və yun kimi qıcqlandıran parçalardan uzaq durun, pambıq və rahat geyimlər seçin.
Əgər dəridə allergik təsirli, tez-tez təkrarlanırsa və ya bədəndə allergik yuxu pozğunluğuna səbəb olur, ondan allerqoloq və ya dermatoloqa müraciət edin. Unutmayın, düzgün allergiya analiziilə zədələmək, həyat keyfiyyətini bərpa etmək üçün ilk addımdır.