Heyvanlarla gündəlik həyatımızda sıx təmasdayıq: evdə pişik və it kimi dostlarımız, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanlar üçün isə inək, qoyun, keçi kimi heyvanlar yaşam tərzimizin bir parçasıdır. Lakin bu yaxınlıq bəzi hallarda sağlamlıq üçün riskə çevrilə bilər. Heyvanlardan keçən xəstəliklər, yəni zoonozlar, bir çox hallarda insan orqanizminə yoluxaraq müxtəlif infeksiyalara səbəb olur. Bu cür xəstəliklər, gigiyena qaydalarına əməl olunmadıqda və vaxtında müayinə aparılmadıqda ciddi fəsadlar törədə bilər.
Heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər
Zoonoz xəstəliklərin bir çoxu insanlara birbaşa təmas, qida, hava və ya su vasitəsilə keçir. Bu infeksiyalar bakterial, virus mənşəli və ya parazitar ola bilər. Heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər adətən yoluxmuş heyvanın südü, əti, ifrazatı və ya dərisi ilə təmas zamanı baş verir. Məsələn, yoluxmuş inəyin südünü çiy içmək, ya da gigiyenik qaydalara əməl etmədən heyvan baxımı ilə məşğul olmaq yoluxma riskini artırır. Xüsusilə uşaqlar və yaşlılar bu xəstəliklərə qarşı daha həssasdırlar.
Quduzluq (rabies)
Quduzluq, heyvanlardan keçən xəstəliklər arasında ən qorxulularından biridir. Bu virus əsasən vəhşi və evcil heyvanların dişləməsi yolu ilə yayılır. Quduz heyvanlar, xüsusən peyvənd olunmamış itlər və pişiklər, insanlara yoluxucu virus ötürə bilirlər. Yoluxmadan sonra xəstəlik əvvəlcə halsızlıq, baş ağrısı və qızdırma ilə başlayır, daha sonra isə sinir sisteminə təsir göstərərək ölümcül nəticələrə gətirib çıxarır. Xəstə heyvan tərəfindən dişlənən şəxs təcili tibbi yardıma müraciət etməlidir. Ən təsirli qorunma üsulu isə heyvanlara vaxtında quduzluq əleyhinə peyvəndin vurulmasıdır.
Brusellyoz
Brusellyoz bakterial mənşəli, heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər siyahısında geniş yayılan infeksiyalardandır. Bu xəstəlik adətən qoyun, keçi və inəklərlə təmas zamanı və ya onların süd və süd məhsullarını çiy şəkildə istifadə etdikdə insanlara keçir. Xəstəlik titrəmə, uzunmüddətli qızdırma, əzələ və oynaq ağrıları ilə müşayiət olunur. Brusellyozun müalicəsi uzunmüddətli antibiotik terapiyası tələb edir. Yoluxmanın qarşısını almaq üçün süd məhsulları pasterizə olunmalı, heyvanlarla işləyən şəxslər qoruyucu vasitələrdən istifadə etməlidirlər. Bu, heyvanlardan keçən xəstəliklər riskini ciddi şəkildə azaldır.
Salmonellyoz
Qida mənşəli infeksiyaların başında gələn salmonellyoz həm ev heyvanlarından, həm də yoluxmuş qidalardan keçə bilər. Salmonella bakteriyası gigiyenik qaydalara əməl edilmədikdə sürətlə yayılır. Xüsusilə quş əti, yumurta və çiy süd məhsulları bu baxımdan təhlükəlidir. Bu infeksiya qarın ağrısı, ishal, hərarət və ürəkbulanma ilə özünü göstərir. Müalicə zamanı su-duz balansı qorunmalı və bəzən antibiotik tələb oluna bilər. Heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər arasında salmonellyoz çox yayılmışdır və əsas qorunma üsulu şəxsi və qida gigiyenasına riayət etməkdir.
Leptospiroz
Leptospiroz çirkli sularda yaşayan bakteriyalarla yayılır və daha çox gəmiricilər vasitəsilə insanlara ötürülür. İnsanlar çirkli su ilə təmasda olduqda və ya açıq yaraları bu sulara məruz qaldıqda yoluxma baş verir. Leptospiroz ilkin mərhələdə hərarət, baş ağrısı, əzələ ağrısı ilə özünü göstərsə də, ağır formaları böyrək və qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər. Bu infeksiya həmçinin kənd təsərrüfatı işçiləri və su anbarlarında işləyənlər üçün risk daşıyır. Heyvanlardan keçən xəstəliklər arasında leptospiroz gigiyena və ətraf mühit təmizliyi ilə qarşısı alına biləcək infeksiyalardandır.
Toksoplazmoz
Toksoplazmoz parazitar infeksiyadır və daha çox pişik nəcisi ilə təmas nəticəsində yayılır. Bu parazit insan orqanizminə keçdikdən sonra əzələlərdə, gözdə və beyində iltihaba səbəb ola bilər. Hamilə qadınlar üçün toksoplazmoz xüsusilə təhlükəlidir, çünki dölə keçərək anadangəlmə qüsurlar yarada bilər. Yoluxma həmçinin çiy və az bişmiş ətin yeyilməsi zamanı da baş verə bilər. Bu səbəbdən evdə pişik saxlayan insanlar və hamilə qadınlar gigiyenaya daha ciddi yanaşmalıdırlar. Bu da heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər arasında profilaktik tədbirlərin vacibliyini göstərir.
Ekinokokkoz
Ekinokokkoz, it və digər yırtıcı heyvanlardan yayılan parazitar infeksiyadır. Bu parazit insan orqanizmində uzun illər simptom vermədən böyüyə və daxili orqanlarda kistalar yarada bilər. Ən çox qaraciyər və ağciyər təsirlənir. Yoluxma əsasən yoluxmuş heyvanların nəcisindən keçən parazit yumurtaları vasitəsilə baş verir. Bu xəstəlikdən qorunmaq üçün ev heyvanlarına antiparazitar müalicə tətbiq olunmalı, əllər tez-tez yuyulmalı və uşaqların gigiyenasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Beləliklə, heyvanlardan keçən xəstəliklər arasında ekinokokkoz həm təhlükəli, həm də profilaktikası mümkün olan infeksiyadır.
Dermatofitoz (ringworm)
Dermatofitoz, yəni ringworm, dəriyə təsir edən göbələk infeksiyasıdır və pişiklər, itlər və digər ev heyvanlarından insana keçir. Xüsusilə uşaqlarda tez-tez rast gəlinir və dəridə halqa formasında qızartı, qaşınma və qabıqlanma ilə özünü büruzə verir. Müalicəsi göbələk əleyhinə kremlərlə aparılır və yoluxuculuq yüksək olduğuna görə gigiyena qaydalarına ciddi əməl olunmalıdır. Evdə heyvan saxlayanlar onların dərisini mütəmadi yoxlamalıdırlar. Bu infeksiya heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklər siyahısında yoluxucu, lakin qarşısı alınan xəstəliklərdəndir.
Uşaqlarda parazit yoxlanışı
Uşaqlar heyvanlara qarşı təbii maraq göstərdikləri üçün tez-tez təmasda olur və bu da onların parazitlərə yoluxma riskini artırır. Əllərini ağızlarına aparmaq, heyvanlara toxunduqdan sonra əllərini yumamaq və gigiyena qaydalarına əməl etməmək parazit infeksiyaları üçün zəmin yaradır. Müntəzəm olaraq uşaqlarda parazit yoxlanışı aparmaq bu risklərin qarşısını almaq üçün çox vacibdir. Əgər uşaqda qarında ağrı, arıqlama, yuxusuzluq, əsəbilik və ya dəri səpgiləri varsa, mütləq parazit analizləri verilməlidir. Heyvanlardan keçən xəstəliklər uşaqlarda daha ağır fəsadlar verə biləcəyindən erkən diaqnostika həyati əhəmiyyət daşıyır.