İnsult dünyada ən geniş yayılmış xəstəliklərdən biridir. Bundan əlavə, həm də ölüm və əlilliyin əsas səbəblərindən hesab olunur. Beyində qan dövranının kəskin dayanması nəticəsində beyin hüceyrələri oksigensiz qalır və zədələnir. Bu, insanın danışığına, yaddaşına, hərəkətinə və ümumi həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir.
İnsult Nədir?
İnsult beynin qanla təmin olunmasının qəfil dayanması və ya zəifləməsidir. Tibbi baxımdan iki əsas insult növü mövcuddur:
- İşemik insult – beyin damarlarının tromb və ya laxta ilə tutulması nəticəsində yaranır.
- Hemoragik insult – beyin damarlarının partlaması ilə qanaxmaya səbəb olur.
Hər iki halda nəticə eynidir: beyin toxuması oksigensiz qalır və funksiyalar zəifləyir.
İnsultun Əsas Səbəbləri
İnsult riskini artıran amillər çoxdur. Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri yüksək qan təzyiqidir. Hipertoniya nəzarətdə saxlanmadıqda damar divarlarını zəiflədir və həm tıxanma, həm də partlama ehtimalını yüksəldir.
Bundan başqa, şəkərli diabet, yüksək xolesterin, artıq çəki, siqaret çəkmə, alkoqol istifadəsi və hərəkətsiz həyat tərzi də insult riskini artırır. Stress, qeyri-sağlam qidalanma və irsi meyillilik də mühüm rol oynayır.
İnsultun Əlamətləri
İnsult çox vaxt qəfil başlayır və ilk əlamətləri dərhal nəzərə çarpır. İnsan üzündə asimmetriya, əllərdə və ayaqlarda qəfil zəiflik, nitqdə pozulma və ya danışmaqda çətinlik yaşayır. Bəzən görmə zəifləyir, başgicəllənmə və şiddətli baş ağrısı müşahidə olunur.
Bu simptomların ortaya çıxması zamanı vaxt itirmədən təcili tibbi yardım çağırmaq həyatı xilas edə bilər.
İnsultun Müalicəsi
İnsultun müalicəsi xəstənin həyatını xilas etmək və beyin zədələnməsinin qarşısını almaq üçün çox vacibdir. Burada vaxt faktoru əsas rol oynayır. İlk saatlarda göstərilən tibbi yardım müalicənin uğurunu bir neçə dəfə artırır. İnsultun növünə görə tətbiq edilən üsullar fərqli olsa da, məqsəd eynidir: qan dövranını bərpa etmək, beyin toxumasını qorumaq və xəstənin itirilmiş funksiyalarını bərpa etmək. Müalicə prosesi yalnız kəskin mərhələ ilə bitmir, həm də reabilitasiya və uzunmüddətli profilaktik tədbirlərlə davam edir.
Kəskin mərhələdə müalicə
İşemik insult zamanı trombolitik dərmanlarla qan laxtası əridilir və qan dövranı bərpa olunur. Hemorragik insult zamanı isə əsas məqsəd qanaxmanı dayandırmaqdır. Bəzi hallarda beyin əməliyyatı qaçılmaz olur.
Reabilitasiya dövründə müalicə
İnsult keçirmiş xəstə yalnız tibbi müdaxilə ilə deyil, həm də reabilitasiya tədbirləri ilə sağalır. Fizioterapiya, hərəkət məşqləri, nitq terapiyası və psixoloji dəstək bu mərhələnin vacib hissəsidir.
Profilaktik tədbirlər
Müalicədən sonra xəstənin həyat tərzini dəyişməsi də çox vacibdir. Sağlam qidalanma, mütəmadi idman, qan təzyiqinə və şəkər səviyyəsinə nəzarət, siqaretdən və alkoqoldan imtina gələcəkdə ikinci insultun qarşısını ala bilər.
İnsult ağır nəticələr doğursa da, vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə xəstənin vəziyyətini yüngülləşdirmək mümkündür. Risk faktorlarının idarə olunması və sağlam həyat tərzinin seçilməsi isə insultun qarşısını almağın ən təsirli yoludur.