Menopauza

Klimaks və ya menopauza – insan həyatında fiziolojı dövrdür. Qadında menstruasiyanın (aybaşı) ardıcıl olaraq 12 ay olmamasına deyilir.

ÜST təsnİfatına görə bu proses üç dövrə bölünür:
Premenopauza – İlk simptomlardan menopauzaya qədər olan dövrü əhatə edir. Yumurtalıqlarda follikulların fəaliyyəti yavaşlayır. Tsikllər qeyrimüntəzəm olur. Bu proses bir neçə ay və ya il davam edə bilər.
Menopauza – Bu, qadınlarda menstrual tsiklin (aybaşı) ardıcıl 12 ay olmamasına deyilir.
Postmenopauza – Menopauzadan qocalığa qədər olan 6-8 illik dövrü əhatə edir.
Menopauzanın səbəbləri  klimaksın başlamasına səbəb yumurtalıqların fəaliyyətinin dayanması və qanda qadın cinsi hormonlarının (estrogen və progesteron) səviyyəsinin aşağı düşməsidir. 
Menopauzanın başlaması üçün orta yaş 51 yaşdır. Bəzi qadınlarda bu 40-45 yaşlara da təsadüf edə bilər. Belə hallara erkən menopauza deyilir. Əgər menopauza 40 yaşa qədər başlayırsa, bu vaxtından tez başlayan menopauzadır.

Menopauzanın hansı simptomları var?
Əsas və mütləq simptom menstruasiyanın 1 il ərzində olmamasıdır.

Aybaşı kəsilməsi əlamətləri

Aybasi kesilmesi elametleri nələrdir? Aylıq tsiklin (menstruasiyanın) dayandırılması klimaksın əsas göstəricilərindən biridir. Klimaks yaxınlaşdıqca menstruasiya nizamsızlaşır, bəzən daha qısa, bəzən isə daha uzun müddət davam edə bilər. Qanaxmaların miqdarı da dəyişə bilər – bəzi qadınlarda azalma, bəzilərində isə əksinə, normadan çox qanaxma müşahidə olunur.

Menstruasiyanın tamamilə kəsilməsi bir il ərzində heç bir aybaşı olmaması ilə müəyyən edilir. Bu müddət keçdikdən sonra artıq qadın menopauza dövrünə keçmiş hesab olunur. Aylıq tsiklin dayanması ilə bədəndə estrogen və progesteron səviyyələri azalır ki, bu da isti basmalar, yuxusuzluq, dərinin qocalması və sümük əriməsi kimi prosesləri sürətləndirə bilər.

Klimaks dövrü hər qadında fərqli şəkildə keçdiyindən, əlamətləri idarə etmək üçün fərdi yanaşma vacibdir. Əgər klimaks əlamətləri həyat keyfiyyətinizi aşağı salırsa, həkimlə məsləhətləşmək və uyğun müalicə üsulunu seçmək tövsiyə olunur.

Aybaşı kəsilməsi əlamətləri qadın orqanizmində hormonal dəyişikliklər nəticəsində baş verir və menopauza dövrünün başlanğıcını göstərir. Bu proses fərqli yaşlarda və müxtəlif formada özünü büruzə versə də, əsas əlamətlər oxşardır.

• istilik gəlmələri
• sifətin qızarması
• normadan artıq tərləmə (əsasən gecələr)
• ürək döyüntüsünün artması
• uşaqlıq yolunda quruluq
• cinsi istəksizlik
• ağrılı cinsi əlaqə
• çəki artması
• əhval-ruhiyyənin tez-tez dəyişməsi
• depressiya
• yaddaş pozulması
• yuxusuzluq

45 yaşdan yuxarı bütün qadınlara ildə 2 dəfə ginekoloq müayinəsindən və aşağıda qeyd olunan digər profilaktik müayinələrdən keçmək tövsiyə olunur.

Unutmayın ki, klimaks bir xəstəlik deyil, qadın həyatının təbii bir mərhələsidir! Sağlam vərdişlər və düzgün yanaşma ilə bu dövrü rahat və balanslı keçirmək mümkündür.

Bu profilaktik müayinələrə aşağıdakılar aiddir:

1. Hər bir qadın üçün ildə bir dəfə ginekoloq tərəfindən mammoqrafiya təyin olunur.
2. Kiçik çanaq orqanlarının ultrasəs müayinəsi (USM)
3. Hormonal analizlər (həkim tərəfindən təyin edilir)
4. Yaxmanın kliniki analizi
5. Sidiyin kliniki analizi
6. Sitoloji yaxma (PAP-smear)
7. Qanın biokimyavi analizi (həkim tərəfindən təyin edilir)

İlk öncə qeyd edək ki, menopauza xəstəlik deyil. Buna baxmayaraq, qanda qadın hormonlarının miqdarının az olmasının nəticələri ciddi şəkildə tibbi nəzarət, hətta müalicə də tələb edə bilir.

Menopauzanın nəticələrinin müalicəsi və profilaktikasına 2 əsas yanaşma var:
– Əvəzedici hormonal terapiya (hormonal müalicə)
– Fitoterapiya (bitki tərkibli dərmanlar) və vitaminoterapiya

Klimaks əlamətləri bədəndə hansı dəyişikliklər baş verir?

Klimaks, yəni menopauza, qadınlarda təbii hormonal dəyişikliklərin baş verdiyi bir dövrdür. Bu proses əsasən 45-55 yaş aralığında baş verir və yumurtalıqların hormon istehsalının azalması ilə əlaqəlidir. Klimaksın ilk əlamətləri hər qadında fərqli şəkildə özünü göstərə bilər.

Ən çox rast gəlinən simptomlardan biri istilik basması və gecə tərləmələridir. Qadınlar ani istilik dalğaları hiss edə bilər və bu, adətən sinə, üz və boyun nahiyəsində başlayır. Əhval dəyişikliyi, depressiya və narahatlıq hissləri də hormon balansının dəyişməsi nəticəsində meydana çıxır. Yuxusuzluq və yorğunluq isə klimaksın ən çox şikayət edilən əlamətlərindən biridir. Bununla yanaşı, sümük sıxlığının azalması (osteoporoz), dərinin elastikliyinin azalması və saç tökülməsi də klimaksın təsirlərindəndir. Qadınların bəzilərində cinsi həvəsin azalması, vaginal quruluq və ürək döyüntüsündə artım kimi problemlər də yarana bilər.

Klimaks üçün dərmanlar hormonal və təbii müalicə üsulları

Klimaks əlamətlərini yüngülləşdirmək üçün bir çox dərman və müalicə üsulları mövcuddur. Ən çox istifadə olunan hormonal terapiya (HRT) klimaksın gətirdiyi əlamətləri azaltmaq üçün estrogen və progesteron hormonlarının bədənə daxil edilməsini təmin edir. Bu müalicə üsulu istilik basmaları, vaginal quruluq, yuxusuzluq və sümük əriməsi kimi problemlərin qarşısını almağa kömək edir.

Hormonal terapiyanın alternativi olaraq, bitki mənşəli preparatlar və təbii müalicələr də geniş istifadə edilir. Soy izoflavonları, qara tərxun otu və kətan toxumu estrogenə bənzər təsir göstərərək klimaks simptomlarını azalda bilər. Bundan əlavə, kalsium və D vitamini əlavələri sümük sağlamlığını qorumağa kömək edir.

Mütəxəssislər qadınlara həyat tərzi dəyişiklikləri etməyi də tövsiyə edir. Sağlam qidalanma, idman, stressin idarə edilməsi və kifayət qədər yuxu klimaksın təsirlərini azalda bilər.

Menopauza dövrü ilə bağlı məsləhətlər  

• Siqaretdən imtina edin.
• Boyunuz üçün normal olan çəkinizi saxlayın. Adətən normal çəkidə olan qadınlarda istilik gəlmələri olmur.
• Piyada gəzin, fitness və ya idmanla məşğul olun. Fiziki aktivlik qanda xolesterinin miqdarını azaldır, əhval-ruhiyyəni və libidonu yaxşılaşdırır, əzələ tonusunu yüksəldir və yuxusuzluğa qarşı faydalıdır.
• Tənəffüs hərəkətləri edin (səhərlər və axşamlar yuxudan əvvəl 15 dəqiqə dərin, bərabər nəfəs alma).
• Masajdan istifadə edin.
• Sağlam qidalanın (bol miqdarda meyvə və tərəvəz).
• Normal yuxu rejiminə riayət edin.
• Yuxudan ən azı 3-4 saat əvvəl kofe və alkoqoldan istifadə etməyin.
• Yatmazdan öncə kitab oxuyun və ya gərginliyinizi azaldan musiqiyə qulaq asın.
• Yataq otağınızı qaranlıq, sakit və sərin edin.Bu, keyfiyyətli yuxu üçün ideal şəraitdir.

 
Menopauzanın qarşısını almaq mümkün deyil. Lakin, mütəmadi şəkildə həkim tərəfindən təyin olunan müayinələrdən keçərək menopauza simptomlarını minimuma endirmək olar.