QARACİYƏR YAĞLANMASI NƏDİR?
Qaraciyər yağlanması qaraciyər hüceyrələrində zamanla qaraciyərin normal funksiyalarına mənfi təsir göstərə və zədələnməsinə səbəb ola biləcək kifayət qədər yağın toplanmasıdır
Əgər, qaraciyərdə yağlanma faizi:
›5%- qaraciyər sağlamlığı üçün risk
›30%-laborator və kliniki əlamətlərin ortaya çıxması
Qaraciyər yağlanmasının növləri
- Alkoqola bağlı olmayan qaraciyər xəstəliyi
Alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD) qaraciyərdə yağın yığılması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Növləri:
- Alkoqolsuz yağlı qaraciyər (NAFLD)
- Alkoqolsuz steatohepatit (NASH)
Əgər sizdə NASH varsa, qaraciyərinizdə yağla yanaşı iltihab və zədələnmə əlamətləri mövcuddur.
- Alkoqola bağlı olan qaraciyər xəstəliyi
Alkoqol qəbuluna əsaslanır,sadəcə bir neçə gün ərzində həddindən artıq alkoqol qəbulu belə qaraciyərdə yağ toplanmasına səbəb ola bilər.Əgər alkoqol qəbulu davam edərsə, alkoqola bağlı qaraciyər sirrozu və ya hepatit yaranma riski vardır.
Qaraciyər yağlanmasının mümkün səbəbləri
Qaraciyər yağlanmasına səbəb olan vəziyyətlər əsasən bunlardır:
- İfrat dərəcədə alkoqol qəbulu
Qaraciyərin vəzifələrindən biri qəbul edilən alkoqolun parçalanmasıdır. Həddindən artıq istehlak edildikdə qaraciyərdə parçalanma getmir, bu isə öz növbəsində yağlanmaya səbəb ola bilir.
- Triqliserid,xolestrin yüksəkliyi
Həddindən artıq yağlı və şəkərli qidaların qəbul edilməsi qanda xolestrin səviyyəsinin artmasına yol açır. Yüksək triqliserid və xolestrin səviyyəsi isə qaraciyərin funksiyasını pozaraq zədələnməsinə yol açır.
- Yüksək təzyiq
Yüksək təzyiq səviyyəsi bir çox orqana mənfi təsir etdiyi kimi qaraciyərin də funksiyasının pozulmasına səbəbiyyət verə bilir.
- Hərəkətsiz yaşam
Fiziki aktivliyin yetərli olmadığı yaşam qaraciyərlə bağlı sağlamlıq problemlərinə yol aça bilir.
- Diabet
Alkoqola bağlı olmayan qaraciyər yağlanması xəstəliyində ən çox rast gəlinən səbəb diabetdir.
- Bəzi dərman maddələrinin qəbulu və bu kimi digər hallar qaraciyər yağlanmasına səbəb ola bilər.
Qaraciyər yağlanmasının simptomları
Yağlı qaraciyər xəstəliyi "səssiz xəstəlik" olaraq tanınır, çünki ilkin mərhələdə simptomlar demək olar ki, müşahidə edilmir. Lakin irəlilədikcə aşağıdakı simptomlar görülə bilər:
- Həddindən artıq yorğunluq
- Dəri və selikli qişalarda saralma
- Sidiyin rənginin tündləşməsi
- Həddindən artıq çəki itkisi
- Qaraciyərin ölçüsünün dəyişilməsi
- Menstrual dövrdə nizamsızlıqlar
- Yaddaş problemləri
- Qaşınma
- Dəridə hörümçək toruna bənzər qan damarlarının görünməsi
Qaraciyər yağlanması xəstəliyi zamanı diaqnoz necə qoyulur?
Qaraciyər yağlanmasının diaqnozu üçün müxtəlif tibbi metodlardan istifadə edilir:
1. Müvafiq qan analizləri: Aşağıda qeyd edilən analiz nəticələri ətraflı məlumat verə bilər.
- ALT,AST,QQT
- Lipid profili
- Qan şəkəri və insulin səviyyəsi
- Hepatit testləri
- Hemoqram
- OUTOİMMUN VƏ YA METABOLİK XƏSTƏLİKLƏRİ inkar edə bilmək üçün bəzi qan testləri
2. İnstrumental müayinələr: Ultrasəs,KT və ya MRT kimi müayinələr diaqnoz qoymağa və ya çapıq toxuması varsa aşkar etməyə kömək edir.
3.Qaraciyər biopsiyası: Laborator və ya instrumental müayinələr dəqiq nəticə verməzsə, qaraciyər toxumasından nümunə götürülərək dəqiq diaqnoz qoyulur.
QEYD: Bəzən xəstəlik heç bir kliniki əlamət olmadan da davam edə bilər.
Qaraciyər yağlanmasının müalicəsi və qarşısının alınması
Əsas yanaşma və ilkin addım
- Sağlam yaşam tərzi-Xəstənin çəkisini nəzarətdə saxlaması,balanslı qidalanma,fiziki aktivlik və alkoqol istifadəsi varsa qarşısı alınmasıdır. Stress səviyyəsi və yuxu düzəninin düzgün qurulması vacibdir.
- Bərabər olaraq, əgər diabet varsa şəkər səviyyəsi pəhriz və dərmanlarla tənzimlənməlidir.
- Xolestrin və triqliserid səviyyəsi yüksək olarsa tənzimləyici dərman maddələri istifadə edilməlidir.
Nizamlı müayinə olunaraq ,qaraciyərimizin səssiz zəngini dinləməyi ehmal etməyək!