Gündəlik həyatda tez-tez rast gəlinən, lakin səbəbi aydın olmayan daimi yorğunluq və zəiflik hissi bir çox insanın əsas narahatlığıdır. Bəzən bu halların kökündə bədənimiz üçün həyati əhəmiyyətli olan dəmir və hemoqlobin səviyyələrinin çatışmazlığı durur. Xüsusilə qanda dəmir azlığı ciddi sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxarır.
Dəmir və Hemoglobinin Sağlamlıqda Rolu
Bədənimizdəki dəmir, qırmızı qan hüceyrələrinin tərkibindəki əsas zülal olan hemoqlobinin formalaşması üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Hemoglobin, ağciyərlərdən oksigeni alaraq onu bədənin hər bir toxumasına və orqanına çatdıran əsas "daşıyıcı" molekuldur.
Dəmir çatışmazlığı baş verdikdə, orqanizm kifayət qədər hemoglobin istehsal edə bilmir, nəticədə toxumalara çatdırılan oksigenin miqdarı azalır. Bu vəziyyət hemoqlobin azlığı və ya dəmir çatışmazlığı anemiyası kimi tanınır.
Dəmir Çatışmazlığı Əlamətləri Nələrdir
Qanda dəmir çatışmazlığı və ya dəmir defisiti anemiyası müxtəlif əlamətlərlə özünü büruzə verir. Ən geniş yayılanları isə toxumaların oksigen aclığı səbəbindən yaranan daimi yorğunluq və zəiflikdir.
Əsas əlamətlər:
•Daimi yorğunluq və halsızlıq: İstirahətdən sonra belə keçməyən tükənmişlik hissi.
•Solğun Dəri: Dərinin və selikli qişaların (göz qapaqlarının içi) solğunlaşması.
•Baş ağrısı və başgicəllənmə.
•Saç tökülməsi və dırnaqların kövrəkləşməsi.
•Nəfəs darlığı və ürək döyüntüsünün artması (ürək oksigen çatışmazlığını kompensasiya etməyə çalışır).
•Diqqət toplama çətinliyi və idrak funksiyalarında zəifləmə.
Dəmir Artıran Qidalar hansılardır
Dəmir vitamini səviyyəsini normallaşdırmaq üçün balanslı qidalanma vacibdir. Dəmir artıran qidalar qəbul etmək anemiyanın yüngül formalarında və profilaktikasında çox effektivdir.
Dəmiri yüksək olan qidalar:
Heyvan mənşəli: Qırmızı ət (mal əti), ciyər, toyuq, balıq və dəniz məhsulları. Bu mənbələrdəki dəmir daha yaxşı mənimsənilir.
Bitki mənşəli: İspanaq, mərcimək, lobya, quru meyvələr (kişmiş, ərik), toxumlar və qoz-fındıq. Bitki mənşəli dəmiri mənimsəməyi artırmaq üçün onları C vitamini ilə zəngin qidalarla (məsələn, portağal suyu) birlikdə qəbul etmək tövsiyə olunur.
Hemoqlobin A2 Nədir və Niyə Vacibdir?
Hemoqlobin A2 (HbA2) normal qanda az miqdarda tapılan xüsusi bir hemoglobin növüdür. Bəs hemoqlobin A2 nədir və onun tibbi əhəmiyyəti nədir?
HbA2 səviyyəsi əsasən Beta-Talassemia daşıyıcılığının diaqnostikasında istifadə olunur. Talassemiya daşıyıcılarında HbA2 səviyyəsi adətən yüksək olur.
HbA2 Azlığı və Dəmir Çatışmazlığı:
HbA2 azlığı özlüyündə bir xəstəlik deyil, lakin çox vaxt dəmir çatışmazlığı anemiyası ilə əlaqəli olur. Dəmir çatışmazlığı HbA2-nin sintezini azaldaraq onun səviyyəsinin normadan aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.
Əsas diqqət yetirilməli məqam:
Əgər həm dəmir çatışmazlığı, həm də Talassemiya şübhəsi varsa, dəmir müalicəsindən əvvəl HbA2 səviyyəsinin aşağı çıxması yanlış diaqnoza yol aça bilər. Buna görə də, həkimlər bəzən dəmir müalicəsindən sonra HbA2 səviyyəsinin təkrar yoxlanılmasını tələb edirlər.
Unutmayın! Daimi yorğunluq və zəiflik hiss edirsinizsə, dəmir və homoqlobin yoxlanışıilə orqanizminizi təhlil etdirə və düzgün diaqnoz üçün mütləq həkimə müraciət edə bilərsiniz.
Hemoqlobin A2 Azlığının Qarşısının Alınması Yolları
Hemoqlobin A2 (HbA2) səviyyəsinin aşağı olması bir çox hallarda iki əsas səbəblə əlaqələndirilir: dəmir çatışmazlığı və ya alfa-talassemiya daşıyıcılığı (alfa-talassemiya minor). Hər iki vəziyyətin qarşısının alınması və ya idarə edilməsi fərqli yanaşmalar tələb edir.
1. Dəmir Çatışmazlığına Qarşı Mübarizə (Ən Yayğın Səbəb)
Əgər HbA2 azlığının səbəbi dəmir çatışmazlığıdırsa, bu, ən asan həll olunan problemdir. Dəmiri artırmaq üçün nələr etmək olar:
•Dəmir Zəngin Qidaların qəbulu - Qırmızı ət, qaraciyər, ispanaq, paxlalılar (mərcimək, lobya) və quru meyvələr kimi dəmir tərkibli qidaları rasionunuza daxil edin.
•C Vitamini əlavəsindən istifadə - Dəmirin orqanizm tərəfindən daha yaxşı mənimsənilməsi üçün onu C vitamini ilə birlikdə qəbul edin (məsələn, dəmirli qida yedikdən sonra portağal şirəsi için).
•Həkim Nəzarəti- Dəmir çatışmazlığı diaqnozu qoyulduqda, həkim tərəfindən təyin olunan dəmir preparatlarını müntəzəm qəbul etmək vacibdir. Özbaşına dərman qəbul etməkdən çəkinin.
2. Alfa-Talassemiya Daşıyıcılığında genetik faktorlar
Alfa-talassemiya daşıyıcılığı genetik bir vəziyyətdir və bu zaman HbA2 səviyyəsi aşağı ola bilər. Bu vəziyyətin qarşısını almaq mümkün deyil, çünki bu, irsi bir xüsusiyyətdir. Lakin onu idarə etmək və ağırlaşmaların qarşısını almaq mümkündür:
•Genetik Məsləhət- Əgər sizdə və ya ailənizdə talassemiya daşıyıcılığı varsa, xüsusilə hamiləlik planlaşdırarkən genetik məsləhət almaq həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu, gələcək nəsillərdə xəstəliyin ağır formalarının yaranma riskini qiymətləndirməyə kömək edir.
•Dəmir Əlavələrindən imtina- Talassemiya daşıyıcılarında dəmir çatışmazlığı yoxdursa, dəmir əlavələrinin qəbulu tövsiyə edilmir, çünki bu, orqanizmdə dəmirin həddindən artıq yığılmasına (hemosideroz) səbəb ola bilər. Dəmir preparatları yalnız həkimin göstərişi ilə qəbul edilməlidir.
•Mütəmadi Həkim Nəzarəti- Daşıyıcılar üçün mütəmadi qan analizləri və həkim nəzarəti vacibdir ki, vəziyyət izlənilə bilsin və hər hansı bir ağırlaşma erkən aşkar edilsin.
HbA2 azlığının qarşısının alınması və ya idarə edilməsi üçün ilk addım onun əsl səbəbini (dəmir çatışmazlığı yoxsa genetik daşıyıcılıq) dəqiq müəyyən etməkdir. Bu, yalnız həkim tərəfindən aparılan müvafiq analizlər (məsələn, ferritin və hemoqlobin elektroforezi) nəticəsində mümkündür.