Bu əhatəli bələdçi, övladlarında usaqlarda epilepsiya əlamətləri ilə qarşılaşan hər bir valideyn üçün hazırlanıb. Məqsədimiz, bu vəziyyəti anlamağınıza və idarə etməyinizə kömək edəcək əsas məlumatları sizə çatdırmaqdır.
Epilepsiya Haqqında Ümumi Məlumat
Epilepsiya, beyin neyronlarının qəfil və nəzarətsiz elektrik boşalması ilə müşahidə edilir. Bu boşalmalar xəstədə qeyri-iradi qıcolmalar, həmçinin duyğu və şüur səviyyəsində dəyişikliklər şəklində özünü göstərir.
Epilepsiya xəstəliyi bütün yaş qruplarında, o cümlədən uşaqlarda da müşahidə olunur. Unutmayın, bu, bir sıra epilepsiya növləri ilə təzahür edə bilər və hər uşağın diaqnozu və müalicəsi fərdi yanaşma tələb edir.
Uşaqlarda Tutmaların Xüsusiyyətləri və Risk Faktorları
Uşaqlarda epilepsiya adətən erkən yaşlarda özünü göstərir. Tutmaların necə göründüyü, beynin hansı hissəsinin iştirak etməsindən asılı olaraq dəyişir: bəzən sadəcə qısa müddətli boş baxış, bəzən isə bütün bədənin sarsılması ola bilər.
Risk Faktorları- Nələrə Diqqət Edilməlidir?
•Ailə Tarixçəsi: Ailədə epilepsiya və ya digər nevroloji problemlərin olması.
•Doğuş Zamanı Çətinliklər: Doğuş zamanı baş zədələnməsi və ya oksigen çatışmazlığı.
•Yüksək Qızdırma Tutmaları (Febril tutmalar): Yüksək hərarətlə əlaqəli olan bu tutmalar adətən zərərsiz olsa da, tez-tez təkrarlanması risk yarada bilər.
•Beyin Zədələnmələri: Güclü baş zədələri və ya keçirilmiş infeksiyalar (məsələn, meningit).
•Yuxu Çatışmazlığı: Bəzi uşaqlarda yuxusuzluq tutmaları "tətikləyən" əsas amil ola bilər.
Uşaqlarda epilepsiya tutmaların beyində haradan başladığına görə iki qrupa bölünür:
1. Generalizə olunmuş tutmalar (Bütün beyini əhatə edir)
Tonik-Klonik tutma: Uşaq huşunu itirir, bədəni sərtləşir, sonra ritmik hərəkətlər başlayır. Bəzən dil dişlənir və ya sidik qaçır.
Absans tutma: Uşaq bir neçə saniyəlik “donur” və ya boş baxır, sonra heç nə xatırlamadan davam edir
Atonik tutma: Əzələlər qəfil boşalır və uşaq yerə yıxılır.
2. Fokal tutmalar (Beynin bir hissəsindən başlayır)
Huşsuzluqla fokal tutma: Uşaq çaşqın olur, ətrafla əlaqə kəsilir. Məqsədsiz hərəkətlər edə bilər (dodaqlarını çırpmaq, əllərini ovuşdurmaq).
Huşluqla fokal tutma: Uşaq ayıqdır, amma qəribə duyğular yaşayır (qoxu, dad, səs dəyişiklikləri, qorxu və ya deja vu). Bədənin bir tərəfində qısa səyrimələr ola bilər.
Epilepsiya zamanı ilk yardım
Uşağınızda tutma müşahidə etdikdə, panikaya düşmədən sakit qalmaq və təhlükəsizliyi təmin etmək ən vacib addımdır.
Epilepsiya zamanı ilk yardım prinsipləri:
1.Təhlükəsizlik: Uşağı yumşaq yerə uzadın və ətrafındakı iti əşyaları kənarlaşdırın.
2.Başı Qoruyun: Başının altına yumşaq bir şey (sviter, yastıq) qoyun.
3.Müdaxilə Etməyin: Hərəkətləri dayandırmağa çalışmayın və qətiyyən ağzına heç nə qoymayın!
4.Vaxtı Qeyd Edin: Tutmanın nə vaxt başladığını və bitdiyini dəqiq qeyd edin.
5.Tutmadan Sonra: Sarsıntılar dayandıqdan sonra nəfəs yolunu açıq saxlamaq üçün uşağı yan tərəfinə (bərpa vəziyyətinə) çevirin.
Nə Zaman Təcili Yardım Çağırmalı?
•Tutma 5 dəqiqədən çox davam edərsə.
•Uşağın ilk tutmasıdırsa.
•Tutma bitdikdən sonra nəfəs almaqda çətinlik çəkərsə.
•Bir tutma arxasınca dərhal digəri gələrsə.
•Uşaq tutma nəticəsində ciddi xəsarət alarsa.
Professional Dəstək: Epilepsiya diaqnozu və müalicəsi mütləq nevroloq, xüsusilə də pediatrik nevroloq tərəfindən aparılmalıdır. Həkim tutmaları idarə etmək üçün dərman müalicəsi (antiepileptik dərmanlar), xüsusi pəhriz (Ketogenik Pəhriz) və ya digər müalicə üsullarını təyin edəcək. Unutmayın, düzgün müalicə ilə uşaqlar normal və keyfiyyətli bir həyat sürə bilərlər.