Həyatın sürətli tempi və daimi enerji altında yaşamaq, bir çoxumuzun gündəlik problemidir. Bəs bu narahatların yalnız əhval-ruhiyyəmizə deyil, həm də bütün bədən funksiyalarına, də immunitet sistemimizə güclü təsir göstərən kortizol hormonu ilə sıx olduğunu bilirdinizmi?
Burada kortizol səviyyəsini necə balansda saxlamağı öyrənəcək, beləliklə də immunitetinizi və ümumi sağlamlığınızı gücləndirəcəksiniz.
Kortizol Hormonu Nədir?
Kortizol üst vəzilərdə istehsal olunan və tez-tez "stress hormonu" adlandırılan hormondur. Onun əsas rolu "döyüş və ya qaç" reaksiyası zamanı stress vəziyyətinə effektiv cavab verməsinə kömək etməkdir.
Kortizol hormonu haqqinda təhsilli olan əsas funksiyalar:
•Enerji Partlayışı: Bədənin ani enerji tələbatını ödəmək üçün qan şəkəri (qlükoza) səviyyəsini artırır.
•İltihabın Tənzimlənməsi: Kəskin stress zamanı immunitet reaksiyasını tənzimləyir və iltihabi prosesi dayandırır.
•Həyati Funksiyaları Dəstəkləmək: Qan təzyiqi və ürək-damar funksiyalarını təyin etmək.
Kortizol analizi (qan, sidik və ya tüpürcək nümunəsi ilə) bədəninizdəki hormonun səviyyəsini dəqiqləşdirməyə kömək edir.
Yuxarı və Aşağı Kortizol Əlamətləri
Kortizolun faydaları yalnız onun normal və tarazlıq vəziyyətində olduğu zaman mümkündür. Kortizol hormon səviyyələrinin uzun müddət balanssızlığı ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər:
Vəziyyət | Əsas Səbəb | Əsas Əlamətlər |
Yüksək Kortizol (Xroniki Stress) | Uzunmüddətli stress, yuxusuzluq | Qarında piylənmə, yuxu pozğunluqları, immunitetin zəifləməsi, infeksiyalara həssaslıq, əsəbilik, yüksək qan təzyiqi, xroniki iltihab. |
Aşağı Kortizol (Adrenal Çatışmazlıq) | Böyrəküstü vəzilərin zəif fəaliyyəti | Həddindən artıq yorğunluq, zəiflik, iştahsızlıq, aşağı qan təzyiqi, qəfil çəki itkisi. |
Xüsusilə xroniki stress nəticəsində yaranan yüksək kortizol səviyyəsi, immun hüceyrələrini (limfositlər) boğaraq immunitet sisteminin zəifləməsinə və orqanizmin xəstəliklərə qarşı müdafiə qabiliyyətinin azalmasına gətirib çıxarır.
Stressi Azaltmaq üçün Gündəlik Üsullar
Stressi düzgün idarə etmək kortizol səviyyəsini tənzimləmək və güclü immunitet qazanmağın əsas yoludur.
•Dərin Tənəffüs: Dərin və yavaş nəfəs alma hərəkəti sinir sisteminizi sakitləşdirərək kortizol ifrazını azaldır. Gündə cəmi 5-10 dəqiqə buna vaxt ayırın.
•Meditasiya və Sakitlik:Mütəmadi meditasiya etmək zehni sakitləşdirici, stress hormonlarının azalmasına və diqqət konsentrasiyasının yaxşılaşmasına kömək edir.
•Mühədim Hərəkət: Yoqa, gəzinti və ya üzgüçülük, amma çox ağır olmayan kimi idmanla stressi azaldır. Diqqət Həddindən artıq artıra bilər, kortizolu artıra bilər!
•Hobbilər və sosiallaşma: Sevdiyiniz fəaliyyətlə məşğul olmaq və dostlarınızla vaxt tapmaq bədəndə xoşbəxtlik hormonlarının (oksitosin, serotonin) ifrazını stimullaşdıraraq kortizolu neytral əlavə edin.
Sağlam Yuxu və İmmuniteti Qoruma üçün Tövsiyələr
Yuxu keyfiyyətinin immunitet və kortizol səviyyəsinə təsiri danılmazdır. Kifayət qədər yuxu almamaq bədəni stress vəziyyətinə salır və bu da kortizol səviyyəsini yüksəldir.
•Yuxu saatlarına nəzarət: Hər gün eyni saatda yatıb eyni saatda oyanmağa çalışın.
•Düzgün olmayan qidalanma: Chronicle stress və kortizoldan yaranan iltihabı azaltmaq üçün tərəvəz, meyvə və tam taxıllarla qidalanma balanslı qidalanma planına vaxtında edin.
•Dəstəkləyici Əlavələr: Həkimlə məsləhətləşərək immuniteti dəstəkləyən (C, D vitaminləri, sink) və ya stressi azaldan (Maqnezium) əlavələrdən istifadə etmək faydalı ola bilər.
Kortizol səviyyəsininəzarətdə saxlamaqla yalnız stressi deyil, həm də orqanizmin bütün müdafiə sistemini gücləndirmiş olursunuz.