Son illərdə uşaqlar və yeniyetmələr arasında Tip 2 diabetə aparan mərhələ olan gizli şəkər xəstəliyi (Prediabet) halları narahatedici dərəcədə artmaqdadır. Bu, əsasən yanlış qidalanma, artıq çəki (piylənmə) və fiziki hərəkətsizliklə əlaqədardır. Uşaqlarda gizli şəkər adətən illərlə əlamətsiz inkişaf edir, bu da onu "səssiz təhlükə" edir.
Valideynlərin bu mərhələni vaxtında aşkar etməsi və lazımi tədbirləri görməsi həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu məqalədə siz uşaqlarda gizli şəkər əlamətlərini, vaxtında analizin nə qədər vacib olduğunu və laboratoriya analiz neticelerinin necə qiymətləndirilməsini öyrənəcəksiniz.
Valideynlərin Bilməli Olduqları Məqamlar
Gizli şəkər uşaqların orqanizminin insulin hormonuna qarşı həssaslığını itirməsi (insulin dirənci) və qanında şəkər səviyyəsinin normadan yuxarı olmasıdır.
Uşaqlarda Gizli Şəkər Əlamətləri
Uşaqlarda prediabet, böyüklərdəki kimi açıq simptomlar verməsə də, valideynlərin diqqət etməli olduğu gizli şeker belirtileri mövcuddur:
Sürətli Çəki Artımı və Piylənmə: Qidalanma vərdişləri dəyişmədən çəkinin kəskin artması və ya artıq çəkinin olması insulin dirəncini göstərən ən güclü amildir.
Şirin Qidalara Qarşı Həddindən Artıq İstək (gizli şeker): Hüceyrələr insulini qəbul etməkdə çətinlik çəkdiyi üçün bədən daimi enerji aclığı hiss edir.
Tez Yorulma və Halsızlıq: Uşağın əvvəlki enerjisi olmaması, yuxululuq, dərslərdə diqqətsizlik gizli şəkər xəstəliyinin ilkin əlaməti ola bilər.
Dəridə Qaralmalar (Akantozis Niqrikans): Boyun arxası, qoltuqaltı və qasıq nahiyələrində dəri büküşlərinin tündləşməsi insulin dirəncinin fiziki əlamətidir.
Tez-tez Susuzluq və Sidiyə Çıxma: Bu, artıq qanda şəkərin yüksəldiyini və böyrəklərin onu sidiklə atmağa çalışdığını göstərir.
Bu gizli şəkər simptomlarından hər hansı birini müşahidə etsəniz, vaxt itirmədən pediatrik endokrinoloqa müraciət edin.
Gizli Şəkər Analizləri və Laboratoriya Nəticələrinin Yoxlanması
Uşaqlarda gizli şəkərin aşkarlanması yalnız analiz yolu ilə mümkündür. Yüksək risk altında olan uşaqlar (ailəsində diabet olan, artıq çəkisi olanlar) üçün mütəmadi skrininq tövsiyə olunur.
Əsas Analiz Nəticələri
Diaqnoz üçün əsasən 3 fərqli analiz nəticələri nəzərdən keçirilir:
Qanda Şəkər Analizi (FPG): 8-12 saat ac qaldıqdan sonra aparılır.
Gizli Şəkər Aralığı: 100 mg/dl – 125 mg/dl.
Gizli Şəkər Analizi (HbA1c): Son 2-3 ayın ortalama qanda şəkər səviyyəsini göstərir. Bu, ən etibarlı analiz metodudur və ac qalmaq tələb etmir.
Gizli Şəkər Aralığı: 5.7% – 6.4%.
Oral Qlükoza Tolerantlıq Testi (OGTT): Şəkərli su içildikdən 2 saat sonra şəkər analizi aparılır.
Gizli Şəkər Aralığı: 140 mg/dl – 199 mg/dl
Laboratoriya analiz neticeleri göstərilən aralıqlara uyğun gələrsə, bu, gizli şəkər xəstəliyinin inkişaf etdiyini göstərir. Bu məlumatları bilmək, valideynlərə şəkər xəstəliyinin normasını qorumaq üçün vaxtında hərəkətə keçməyə imkan verir.
Gizli Şəkər Aşkarlanarsa Nə Etməli?
Əgər laboratoriya analiz nəticələri və ya analiz nəticələri uşağınızda gizli şəkər olduğunu göstərirsə, bu, təşvişə səbəb deyil, əksinə, xəstəliyin qarşısını almaq üçün bir fürsətdir.
Əsas Müalicə Üsulları
Uşaqlarda gizli şəkər analizi müsbət çıxdıqda, ilk addım dərman yox, həyat tərzi dəyişiklikləridir:
Düzgün Qidalanma (Şəkər Xəstəsi Nə Yeməlidir):
Şəkər və Şirniyyatlar Qadağan: Bütün növ şəkərli içkiləri (soda, qutu şirələri) və şirniyyatları uşağın rasionundan çıxarın.
Lifli Qidalar: Tam taxıllar (yulaf, qəhvəyi düyü), paxlalılar və bol tərəvəzlər qan şəkər analizi səviyyəsini sabit saxlamağa kömək edir.
Sağlam Yağlar: Fast food, qızartmalar və trans yağlardan uzaq durun.
Fiziki Aktivlik: Uşaq hər gün ən azı 60 dəqiqə fiziki aktiv olmalıdır. Bu, məktəb idmanı, gəzinti, velosiped sürmək və ya idman klublarına getmək ola bilər. Mütəmadi hərəkət insulin həssaslığını xeyli artırır.
Çəki Nəzarəti: Hətta 5% çəki itkisi belə, gizli şəkər xəstəliyinin Tip 2 diabetə çevrilmə riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Müntəzəm Mütəxəssis Nəzarəti
Gizli şəkər aşkarlanarsa nə etməli sualının ən vacib cavabı – mütəmadi olaraq Pediatrik Endokrinoloqun nəzarətində olmaqdır. Həkim vaxtaşırı analiz nəticələrini qiymətləndirəcək, pəhriz tövsiyələri verəcək və uşağın sağlam inkişafını təmin edəcək.
Unutmayın, uşaqlarda gizli şəkər geri çevrilə bilən bir vəziyyətdir. Vaxtında edilən qanda şəkər analizi və həyat tərzi dəyişiklikləri uşağınızın gələcəyini qorumaq üçün ən yaxşı investisiyadır buna görə vaxtında biokimyəvi testlərdən keçmək vacibdir.